Ripërcaktimi i Kulturës dhe i Shpirtit të Kohës

Intervistë me Federik Pistono – koordinator i Lëvizjes Zeitgeist Italia
nga Brunilda Ternova

Arkitektura kulturore e shoqërisë së sotme është kthyer në mënyrë paradoksale në atë të një shoqërie të sëmurë e të shformuar deri në vlerat e saj etike më intime. Çekuilibri në të cilin jemi zhytur – qoftë në nivel individual ashtu edhe kolektiv – përceptohet në garën për të kapur dhe kontrolluar përfitimin ekonomik, në krijimin e konkurrencës për të krijuar skarcitet burimesh dhe shtresëzimin e shoqërisë. Por në Teoritë e Sistemeve të avancuara, Kultura është kyçi i ndërveprimit në të cilën e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja e shoqërisë gjen arsye për të egzistuar, për të bashkëvepruar dhe për të patur një vazhdimësi.
Prej një kohe të gjatë, Kultura, ka luajtur vetëm rolin e nje faktori botëformues të një mase homogjene mendimi. Në shumë raste, politika ka përvetsuar ekuivalencën e zakonshme të “Kulturës” duke e përdorur atë banalisht dhe në mënyre instrumentalizuese: si rrjedhojë ajo ka ndjekur një cilësi të reduktuar të diskursit civil, politik, ndër-gjeneracional, të sensit kritik të rinisë dhe të ardhmërisë së gjeneratave të reja. Nëse sot, gabimisht, koncepti i “Kulturës” është i lidhur me atë të “Biznesit” ashtu si ai i “Kapitalit” i është bashkangjitur atij “Njerëzor”, ndoshta fëmijët tanë nuk do të kenë në drejtim të Kulturës, të Njeriut dhe Jetës, të njëjtën ide dhe respekt që ne ruajmë ende. Me Lëvizjen Zeitgeist duam ti ri-japim Kulturës atë vlerë ideale – përtej tundimeve njerzore – të ciles i përkiste fillimisht.

Brunilda Ternova: Federik, më lejo të filloj këtë intervistë me një pyetje të thjeshtë: Çfarë është Lëvizja Zeitgeist, si ka lindur dhe si është zhvilluar?

Federik Pistono: Lëvizja është themeluar në vitin 2009 nga regjizori amerikan Peter Joseph, me daljen e filmit ‘Zeitgeist Addendum’, dhe shumë shpejt mori përmasa ndërkombëtare. Kjo është një lëvizje sociale, jo-fitimprurëse që kërkon një ndryshim vlerash në një shkallë globale. Qëllimi është ngritja e Shpirtit të Kohës (gjer. Zeitgeist), pra e shpirtit kulturor të shoqërisë, në një nivel më human e të shëndetshëm, të bazuar në burimet e planetit, në njohuritë tona shkencore dhe teknologjike, në çlirimin e njerzve – me qëllim që të kuptojnë përfundimisht potencialin e tyre duke respektuar natyrën.
Brenda harkut kohor të një viti, Lëvizja ka arritur të kapë gjysëm milion anëtarë në mbarë botën, ka prodhuar dy filma, ka publikuar libra të ndryshëm, ka qindra grupe aktivistësh të shpërndare në 100 vende të botës që përkthejnë materiale në më shumë se 30 gjuhë, ka organizuar konferenca, shfaqje, diskutime, podcast, artikuj, muzikë, art, etj. Të gjitha këto të realizuara dhe të shpërndara falas nga vullnetarët në internet nëpërmjet Creative Commons. Egziston një projekt i quajtur ‘Zeitgeist Media Project’ – dedikuar artistëve të cilët krijojnë në ambiente 3D qytetet e së ardhmes, pjesë muzikore, piktura, video origjinale e remix, shkrime, etj.

Brunilda Ternova: Peter Joseph – përveçse është themelues i Lëvizjes Zeitgeist – ka shkruar,  drejtuar, prodhuar, dhe realizuar tre dokumentarë të rëndësishëm: ‘Zeitgeist The Movie’ në vitin 2007, ‘Zeitgeist Addendum’ në 2008 e ‘Zeitgeist Moving Forward’ në 2011. A mund ti shpjegojmë lexuesit shqiptar se çfarë tematikash trajtojnë këta dokumentarë?

Federik Pistono: Fillimisht, ‘Zeitgeist The Movie’, nuk ishte një dokumentar, por ishte pjesë e një shfaqeje multimediale vaudeviliane (zhanër teatral) me muzikë, instrumenta dhe video drejtëpersedrejti. Shfaqja u dha për 6 netë rresht në Nju Jork e pastaj u publikua në internet. Ky realizim nuk u konceptua si një dokumentar në kuptimin tradicional, por si një shprehje krijuese, provokuese dhe emocionalisht stimuluese, me përmbajtje artistike të stilizuar. Megjithatë, pasi u publikua në internet, filloi të ngjallë një interes të madh e të papritur e në pak muaj arriti në më shumë se 100 milion shikues. Papritmas shfaqja “Zeitgeist” u kthye në “Zeitgeist The Movie”, dokumentari më i shikuar në historinë e internetit.
Ndërkohë, Jacque Fresco vihet në kontakt me Peter Joseph, dhe i shprehet këtij të fundit pak a shumë kështu: “Shumë interesante, por nuk ke bërë gjë tjetër veçse ke nxjerrë në dritë probleme. Më sakt, a je i interesuar në gjetjen e zgjidhjeve të tyre?”. Nëpërmjet ‘Zeitgeist Addendum’ lind idea e një shoqërie me të vërtetë të qëndrueshme nëpërmjet përdorimit të mençur të shkencës dhe ndryshimit të vlerave në shkallë të gjërë. Në këtë mënyrë u krijua një lëvizje globale paqësore, racionale, njerzore dhe e pandalshme.
Dokumentarët Zeitgeist, pavarësisht se ishin një frymëzim për Lëvizjen – me të cilën ndan të njejtin emer -, nuk duhet të ngatërrohen me përmbajtjen dhe vizionet e kësaj të fundit e cila është në thelb një lëvizje shoqëroro-sociale. Edhe pse dokumentarët janë gjithmon e më shumë duke lëvizur në drejtim të promovimit të Lëvizjes, ata mbeten akoma një analizë intelektualo – artistike.
Dokumentari ‘Zeitgeist Moving Forward’ është një punim dokumentues i plotë që përshkruan nevojën për një tranzicion përtej modelit të tanishëm që qeveris shoqërinë monetare botërore. Në dokumentar, morën pjesë ekspertë në fushën e shëndetit publik, antropologjisë, neurobiologjisë, ekonomisë, energjisë, teknologjisë, shkencave sociale e të fushave të tjera të rëndësishme që ndikojnë në funksionimin e shoqërisë dhe kulturës. Temat kryesore kanë të bëjnë me sjelljen njerzore, ekonominë monetare dhe shkencat e aplikuara. Nëse i gërshetojmë këto tematika, kemi krijuar një model për të kuptuar paradigmën e tanishme sociale dhe arsyet e rëndësishme, pse duhet që të dalim jashtë saj. Aplikimi i një përqasje të re sociale praktike, të bazuar në njohuritë e përparuara, do të zgjidhte problemet e rënda sociale me të cilat ballafaqohet bota sot.

Brunilda Ternova: Në dokumentarin ‘Zeitgeist Addendum’, një pjesë të mirë e zë Projekti Venus (ang. Venus Project), krijuar nga inxhinieri social dhe projektuesi industrial, Jacque Fresco. Çfarë pozicioni ka Projekti Venus brenda Lëvizjes?

Federik Pistono: Propozimet e Lëvizjes Zeitgeist çojnë në mënyrë të paevitueshme drejt realizimit të asaj që synon Projekti Venus, ose më saktë drejt një Ekonomie të Bazuar në Burime (ang. Resource Based Economy) në shkallë globale. Projekti Venus përkrah ndryshimin dhe dallimet në mes njerëzve, duke e identifikuar shoqërinë si një organizëm në zhvillim dhe si një sistem emergjent që duhet të përshtatet. I vetmi model ekonomik që mund të ketë sukses në çdo qytetërim duhet të jetë i bazuar në menaxhimin dhe ruajtjen e burimeve, dhe jo tek paratë. Sistemi aktual i tregut nuk është i bazuar në menaxhimin inteligjent të burimeve të kufizuara të planetit, por në shfrytëzimin dhe përdorimin e vazhdueshëm të tyre për arsye përfitimi. Rritje e pafundme dhe burime të kufizuara: herët a vonë, njërës ose tjetrës detyrimisht do ti vijë fundi. Lëvizja Zeitgeist, është për nga vet përkufizimi i saj Jo-Utopike, ndërsa bindja, se sistemi aktual i tregut të bazuar tek përfitimi mund të ketë një jetë të gjatë, është shumë më utopike. E vetmja mënyrë realiste për të ecur përpara është rritja e kulturës dhe edukimi i njerëzve, dhe është pikërisht kjo gjë që ne si Lëvizje po bëjmë. Ajo që ka rëndësi është se po ndryshojmë kulturën dhe vlerat tona për t’i bërë ato më njerëzore dhe të qëndrueshme.

Brunilda Ternova: Cilat janë aspektet efektive të metodave dhe modeleve të reja të edukimit dhe si mendon se ka për të ndryshuar bota në vitet e ardhshme?

Federik Pistono: Mendoj se ne kemi dy mundësi.
Mundësia Zero: duke vazhduar gabimisht në situatën e tanishme. Nga studimi i së kaluarës mund të themi se ka për të egzistuar një oligopol korporatash që do kontrollojnë gjithshka: do të kenë kontrollin e patentave mbi idetë, mbi shpikjet, mbi teknologjitë, mbi mjekësinë dhe mbi vetë Jetën. Teknologjia do të rritet në një shkallë të tillë që njeriu mesatar nuk do të jetë në gjendje të kuptojë se çfarë po ndodh. Hendeku midis zhvillimit teknologjik dhe kulturës së përgjithshme të njerzve, do të rritet në mënyrë dramatike, duke na bërë të pafuqishëm për të ndikuar mbi ngjarjet në botë. Brenda 20 vjetëve, do të kemi mikroçipa të madhësisë së një qelize, nanoteknologji të avancuara dhe aftësi për të ndryshuar materjen në nivel molekular. Problemi është: Kush e kontrollon këtë teknologji? Një pjesë e vogël korporatash multinacionale dhe ushtarakësh, qëllimi i të cilëve është fitimi? Në shkencën e mirë të gjitha njohuritë janë të përdorura bashkarisht, në të kundërt, ajo është një shkencë e keqe, është një lloj tiranie. Pushteti i centralizuar, burimet e shkatërruara, mendjet e dëmtuara, çdo gjë e diktuar nga llogjika e fitimit dhe mungesa e perspektivës për atë që është me të vërtetë e rëndësishme. Së fundi, rrezikojmë zhdukjen e mundshme të rraces njerzore nga paaftësia për të jetuar në ekuilibër dinamik me mjedisin. Kjo mundësi nuk ështe aspak joshëse.
Mundësia numër një: duhet të fillojmë një proces evolucioni kulturor të përshtatshëm për njohuritë teknologjike. Duhet të aplikojmë metoda shkencore e të braktisim gradualisht bestynitë dhe dogmat paralizuese, duhet të riformojmë aktivitetet tona në bazë të asaj që planeti mund të ofrojë e jo në bazë të asaj që ne duam të marrim. Të gjitha njohuritë janë të përbashkëta, çdo gjë është transparente, të gjithë kanë të drejtë të kenë qasje në burimet e informacionit: open source, përqasje ndaj njohurive falas, njerëz të informuar, burime të bollshme, planet të shëndetshëm, edukim i cilësisë së lartë, standarte të larta jetese për të gjithë pa përjashtim. Fizikisht është e pamundur të parandalosh luftrat, terrorizmin, krimet, nëse nuk ndryshohen kushtet që i gjenerojnë ato. Personalisht jam optimist për të ardhmen. Së pari, sepse nuk shoh mundësi të tjera; së dyti, për sa më takon, e vetmja mundësi e vlefshme është ajo numër një. Jam optimist, për shkak se ruaj në kujtesë gjithshka që më rrethon si dhe ndryshimet sociale që kanë ndodhur.

Brunilda Ternova: Konkretisht, në ç’mënyrë realizohet integrimi midis teknologjisë dhe didaktikës?

Federik Pistono: Le të bëjmë një hap prapa në kohë. Paramendoni se unë kthehem tek profesori im i ekonomisë, një anglez, Simon Foley, 8 vjet më parë, duke i thënë: “Profesor, kam një ide të jashtëzakonshme për një model të ri ekonomik. Funksionon në këtë mënyrë: njerëzit në mbarë botën që kryejnë një punë të kualifikuar, janë të gatshëm ta kryejnë falas dhe vullnetarisht, 20 ose 30 orë në javë. Krijimet e tyre ja dhurojnë botës, në vend që ti shesin. Do të jetë një gjë që do të ketë sukses!” Profesori do më kishte vështruar me skepticizëm e do të kishte menduar se unë isha një i çmendur.
E megjithatë, sot ne kemi sisteme operative falas si Linux, Apache e BSD (angl. Berkeley Software Distribution) me të cilët punojnë shumica e server-ave në botë; Wikipedia është enciklopedia më e madhe në historinë njerëzore – madje më skrupoloze se enciklopedia britanike dhe Microsoft Encarta – gjithmon e azhornuar dhe e shkruar në qindra gjuhë. Pse gjithë këta njerëz, shumë të aftë dhe të përgatitur teknikisht, janë duke kryer një gjë të tillë? Këta njerëz që kanë një punë të tyren – dhe janë punë të sofistikuara e teknike -, gjatë kohës së tyre të lirë kryejnë një aktivitet të dytë – akoma edhe më të vështirë dhe të sofistikuar – jo për klientët e tyre ose për përfitim, por për të tjerët dhe për më shumë, falas! Kjo është një sjellje kulturore dhe ekonomike e veçantë por novatore. Gjithshka shpërndahet falas nga vullnetarët dhe është e gatëshme në internet.
Atëherë, ajo bindja e vjetër që njerëzit punojnë vetëm për fitimin, dhe se pa një nxitje ekonomike askush nuk kryen asgjë, ndoshta nuk është e vërtetë.
Është e vështirë të shkëputesh nga bindjet e vjetra me të cilat jemi mësuar, sepse jemi të burgosur nga mendimi praktik. Nuk është e lehtë të dallosh  diçka të cilën e konsiderojmë të dhëne, dhe arsyeja është pikërisht se e konsiderojmë të tillë. Jemi mësuar gabimisht të besojmë se jeta ka kuptim vetëm kur ke një punë dhe dhe kur fiton para, që disa njerëz lindin të këqinj ose konkurrues, dhe se është në natyrën e njeriut lufta ndër mes veti.
Unë mendoj se nuk është e vërtetë, dhe këtë e them edhe për shkak të studimeve të fundit shkencore të cilat nxjerrin të njëjtin përfundim. Në trurin tonë kemi neuronet-pasqyrë dhe ne përjetojmë emocione dhe stres empatik në përgjigje të asaj që shohim tek të tjerët. Kjo është pjesë e biologjisë sonë. Jemi të programuar nga seleksionimi natyror të jemi empatik, bashkëpunues, kurioz dhe jo konkurrues, shkatërrues dhe dembel. Por thjesht e kemi harruar. Duhet të zgjerojmë ndjenjën tonë të identitetit, duke e shtrirë tek të gjithë njerëzit dhe krijesat e tjera – që janë pjesë e familjes sonë evolutive -, dhe tek biosfera si pjesë të komunitetit tonë. Dua të përdor fjalët e astronomit Karl Sagan, i cili thoshte se: ne jemi një planet.
Ajo çfarë duhet të festojmë është dhurata e imagjinatës njerzore, aftësia për të imagjinuar një të ardhme të ndryshme. Dhe ashtu siç është shprehur Sir Ken Robinson, duhet të jemi të kujdesshëm e ta përdorim këtë dhuratë me mençuri për të shmangur pikërisht skenarët që përmendëm më parë. Do mund ti realizojmë vetëm atëherë, kur do arrijmë ti shohim kapacitetet tona krijuese për atë pasuri që janë efektivisht. Nëse ne jemi me të vërtetë një shoqëri empatike, le të nxjerrim në pah natyrën tonë të vërtetë. Nëse ja dalim mbanë të mos shtypim krijimtarinë tonë nga sistemi arsimor dhe nga institucionet, mund të fillojmë vërtet një dialog duke reflektuar mbi rolin e species njerzore në këtë planet. Një shoqëri bashkëpunuese është më shumë efikase se një shoqëri konkurruese, e së bashku  mund të vendosim themelet për një qytetërim empatik, të qëndrueshëm, në zhvillim njerzor.

Brunilda Ternova: Në krahasim me politikën e sotme, çfarë alternative reale ofron Lëvizja?

Federik Pistono: Nuk më pëlqejnë sloganet prandaj do të përgjigjem duke qëndruar me këmbë në tokë. Politika, ashtu siç e njohim ne sot, nuk ofron asgjë dhe nuk mund të ofrojë asgjë, për vet formën sesi është ndërtuar. Detyra e ‘Res Pubblica’ (Shteti) është gjetja e zgjidhjeve të problemeve, por politikanët nuk janë në gjendje ta bëjnë këtë. Merrni dhe pyetni një deputet, se në ç’mënyrë duhet të reduktohet dhuna dhe krimi nëpër rrugë. Ai do t’ju tregojë se si do të vepronte me pasojat e dhunës, por jo sesi do ta parandalonte atë. Pyeteni se si strukturohet një sistem prodhimi që të mos krijojë   mbeturina dhe ku çdo gjë është e riciklueshme, si ndërtohet një shtëpi që të përballojë tërmetet, si duhet rregulluar transporti në një qytet për të mos krijuar kaos dhe ndotje, si prodhohet ushqimi
pa shkatërruar arat me herbicide dhe insekticide, si duhet ruajtur uji, si duhen zgjidhur problemet e varfërisë dhe te urisë etj. Politikanët nuk e dine dhe nuk i’a kanë as idenë më të vogël, sepse ata nuk janë edukuar për të kërkuar zgjidhje. Politika shërben për të bërë ligje të cilat i anojnë problemet, ndërsa Lëvizja Zeitgeist ofron zgjidhje duke nisur nga rrënjet e problemeve.

Brunilda Ternova: Le të ndalemi e të flasim për një moment në lidhje me ty. Kush është Federik Pistono, si i je afruar ambientit Zeitgeist e më vonë Lëvizjes – duke u bërë koordinator i saj për Italinë?

Federik Pistono: Punoj në një kompani në Verona që merret me mediat në internet. Aktivitetet e mia janë të ndryshme: menaxhim projektesh, regjizor dhe skenarist, programim dhe strategji komunikimi, etj, dhe kam një formim akademik si shkencëtar dhe informatik. Kam qënë gjithmonë i interesuar mbi tematikat shoqërore, dhe që fëmijë, kur shihja diçka që nuk funksiononte, në vënd që të ankohesha pyesja veten se si ta vija në funksionim. Prej shumë vitesh merrem me aktivizëm dhe kam qënë pjesëmarrës në grupe të panumërta paqësore, kam themeluar një shoqatë vullnetare, kam fituar një konkurs ndërkombëtar për Blogging dhe gazetari në lidhje me ndryshimet klimatike. Afrimi me Lëvizjen ishte një rrjedhojë e natyrshme. Kënaqësitë më të mëdha të jetës sime i kam në këtë Lëvizje të mrekullueshme, sepse kam mësuar se gëzimi i vërtetë është të ndihmosh të tjerët. Lëvizja synon të përmirësojë jetën e të gjithë njerëzve, dhe jo vetëm të një pakice të vogël. Për sa kohë që ne nuk jemi të gjithë mirë, nuk do të jemi me të vërtetë të lirë.

Brunilda Ternova: Çfarë ka realizuar Levizja Italiane Zeitgeist deri më sot dhe çfarë projektesh keni për të ardhmen?

Federik Pistono: Lëvizja italiane egziston prej më shumë se një viti – ajo ka 3 000 anëtarë të regjistruar në uebsit-in e saj dhe mbi 30 000 kontakte në Facebook, Twitter dhe YouTube -, duke shënuar vazhdimisht një rritje konstante. Projekti Zeitgeist ështe i ri në vetvete dhe ritmi i rritjes së tij ka qënë krejt i pabesueshëm, dhe shëmbull konkret për këtë është Levizja në Itali. Kur organizuam takimin kombëtar për aktivistët, më 6 shkurt 2010 në Bolonja, shumë njerëz nuk e kishin të qartë akoma se me çfarë do të merrej Lëvizja – njerzit flisnin për politikë, komplote dhe aspekte ezoterike. Tani të gjith merremi me argumente më konkrete që kanë të bëjnë me kulturën, njerzimin, qëndrueshmërinë, teknologjinë e aplikuar për zhvillimin social, etj. Kemi 5 Grupe Pune, që merren me përkthimin në italisht të materialeve, me krijimin e videove dhe grafikës, me programim, me vënien në kontakt me personalitete dhe artistë të ndjeshëm ndaj argumenteve tona. Çdo dy të diela në orën 21:30 zhvillojmë një podcast ku diskutojmë artikuj, libra dhe projekte. Regjistrimi i tyre mund të shkarkohet falas nga uebsiti ynë i internetit (http://www.zeitgeistitalia.org/podcast). Hapi i ardhshëm do të jetë decentralizimi total i strukturës, ku qëndrat qytetare mund të veprojnë të pavarura duke organizuar konferencat e tyre. Kjo do të arrihet me më shumë kulturë dhe impenjim.
Më 13 mars do të zhvillohet në nivel botëror Zeitgeist Day – dedikuar promovimit të ideve të Lëvizjes – organizuar nga aktivistët dhe përkrahësit e saj. Grupet Qytetare janë e ardhmja jonë reale, dhe në Itali kemi me dhjetra të tilla. Ato që janë më shumë aktive ndodhen në Milano, Romë, Firence, Bari, Verona, Napoli, etj., dhe kemi si qëllim mbulimin e mbarë vendit. Më pas do të kemi edhe takimin kombëtar për aktivistët, plus takimeve të shumta me anë të Teamspeak (biseda audio në internet), ku  mund ti japim zë fjalëve tona në mënyrë efektive. Kemi në projekt një eveniment të madh për të ardhmen, me artistë, muzikantë, ekspertë të psikologjise, teknologjise, të shoqërisë etj, të cilin do ta realizojmë në një nga qytetet kryesore italiane. Për ti realizuar të gjitha këto, kemi nevojë për ndihmën tuaj.

Brunilda Ternova: Çfarë mesazhi do t’i jipje shqiptarëve që lexojnë këtë intervistë?

Federik Pistono: Për momentin, më rezulton se nuk ka ende një Lëvizje Zeitgeist në Shqipëri. Nëse  duam të shohim një ndryshimin social, duhet ti marrim ne frenat e fatit tonë në dore dhe të fillojmë e të punojmë. Djem dhe vajza shqiptare, bota ka nevojë edhe për ju!

L’intervista è stata pubblicata presso i giornali albanesi in lingua albanese:
- Gazeta Saktivista:http://saktivista.com/2011/02/ripercaktimi-i-kultures-dhe-i-shpirtit-te-kohes/

- GazetaOnline: http://www.gazetaonline.net/2011/interviste-me-federik-pistono-koordinator-i-levizjes-zeitgeist-italia.html

- Tirana Observer: 

Versione in lingua Italiana

Ridefinire la nostra Cultura e lo Spirito del Tempo.

Intervista a Federico Pistono - coordinatore del Movimento Zeitgeist Italia.

L’architettura culturale della società odierna è diventata quella di una società paradossalmente malata e stravolta nei suoi più intimi valori etici. Lo squilibrio in cui siamo immersi sia a livello individuale che a livello collettivo si avverte nella corsa verso l’acquisizione e il controllo del profitto economico, la competizione per creare scarsità di risorse e la stratificazione della società. Ma nelle evolute Teorie dei Sistemi è la Cultura la chiave di interazione su cui l’esistenza passata, presente e futura delle società trova ragione di essere, di condivisione e continuità.

Da troppo tempo la Cultura non riveste che il ruolo di fattore di richiamo per la costituzione di un pensiero omogeneo di massa. In molte occasioni la politica si appropria delle accezioni correnti di ”Cultura” e ne fa un uso banale e strumentale: ne discende un impoverimento della qualità del discorso civile, politico, intergenerazionale, delle possibilità critiche dei giovani e del futuro delle nuove generazioni. Se oggi, erroneamente il concetto di ‘Cultura’ si lega a quello di ‘Impresa’ così come ‘Capitale’ viene associato ad ‘Umano’, forse i nostri figli non avranno della Cultura, dell’Uomo e della Vita la stessa idea e quel briciolo di rispetto che abbiamo ancora noi. Con il Movimento Zeitgeist vogliamo restituire alla Cultura il valore ideale, e al di sopra di ogni tentazione umana, che gli era proprio in origine.

Brunilda Ternova: Federico, vorrei iniziare questa intervista con una semplice domanda: Cos’è il Movimento Zeitgeist, come è nato e come si è sviluppato?

Federico Pistono: Il Movimento nasce nel 2009 da una creazione artistica del regista statunitense Peter Joseph, con l’uscita del suo film ‘Zeitgeist: Addendum’, ma ha presto assunto un respiro internazionale e decentralizzato. Si tratta di un movimento sociale non-profit, che mira ad un cambio di valori su scala globale. Lo scopo è elevare lo Zeitgeist (spirito del tempo), appunto, lo spirito culturale delle società, ad un livello più umano e sano, in modo che sia basato sulle risorse della Terra, sulle nostre conoscenze scientifiche e tecnologiche, e sulla liberazione delle persone, che possano finalmente realizzare il loro potenziale, nel rispetto della natura.

In appena un anno di vita, il Movimento Zeitgeist ha raggiunto mezzo milione di iscritti in tutto il mondo, ha prodotto due film, diversi libri e decine di conferenze. Ci sono centinaia di gruppi di attivisti sparsi in 100 paesi in tutto il mondo, che traducono il materiale in più di 30 lingue, organizzano conferenze, proiezioni, discussioni, creano podcast, articoli, musica, arte. Tutto distribuito gratuitamente in rete tramite Creative Commons, tutto fatto da volontari. Esiste un progetto chiamato “Zeitgeist Media Project” (http://zeitgeistmediaproject.com/), dedicato agli artisti, che creano render 3D di progetti di città del futuro, pezzi musicali, dipinti, video originali e remix, storie e molto altro ancora.

Brunilda Ternova: Peter Joseph - oltre ad essere il fondatore del Movimento Zeitgeist - ha scritto, diretto, prodotto, e realizzato tre importanti documentari: Zeitgeist The Movie nel 2007, Zeitgeist Addendum nel 2008 e Zeitgeist Moving Forward nel 2011. Vogliamo spiegare al lettore albanese di cosa trattano questi documentari?

Federico Pistono: Originariamente, Zeitgeist The Movie, non era un film, ma era parte di uno spettacolo che consisteva in un evento multimediale vaudevilliano con musica, strumenti dal vivo e video. L’evento fu tenuto per 6 notti a New York e poi, senza alcun interesse per un rilascio professionale o una produzione specifica, “gettato” su Internet. Il lavoro non fu mai concepito come film o documentario in senso tradizionale, ma come un’espressione creativa, provocatoria ed emozionalmente stimolante, piena di contorni artistici e di gesta pesantemente stilizzate. Tuttavia, una volta online, ha iniziato a generarsi un inaspettato e spropositato interesse. In pochi mesi raggiunse più di 100 milioni di visite. Di colpo lo spettacolo “Zeitgeist” diventò “Zeitgeist The Movie”, il documentario più visto nella storia di Internet.

Nel frattempo Peter viene contattato da Jacque Fresco e quest’ultimo più o meno gli disse: “Molto interessante, ma non fai altro che metter in luce problemi. Piuttosto, sei interessato a trovare soluzioni?”. Con Zeitgeist Addendum nasce veramente l’idea della società sostenibile attraverso il saggio uso della scienza e il cambiamento dei valori su scala globale. Era nato un movimento, mondiale, pacifico, razionale, umano e inarrestabile.

La serie dei documentari di Zeitgeist, nonostante sia stata un’ispirazione per il movimento con il quale condivide il termine “Zeitgeist”, non è da confondere con i contenuti e le visioni di quest’ultimo. Il Movimento Zeitgeist è sostanzialmente un movimento sociale e di sostenibilità, le relazioni con il contenuto dei documentari non hanno consistenza. Mentre i film si stanno sempre di più muovendo verso la promozione del movimento, sono ancora un’analisi intellettuale/artistica, quindi non sono da considerarsi una base del Movimento stesso.

Il documentario Zeitgeist Moving Forward è un lavoro di documentazione integrale che illustra la necessità di una transizione oltre l'attuale paradigma monetario che governa l'intera società mondiale. In esso hanno partecipato esperti nel campo della sanità pubblica, dell'antropologia, della neurobiologia, dell'economia, dell'energia, della tecnologia, delle scienze sociali e in altri campi rilevanti che riguardano il funzionamento della società e la cultura. I temi centrali sono il comportamento umano, l'economia monetaria e le scienze applicate. Se li uniamo si crea un modello per la comprensione del paradigma sociale attuale e perché è fondamentale uscirne fuori. L'applicazione di un nuovo approccio sociale, radicale, ma pratico, basato su conoscenze avanzate, risolverebbe i gravi problemi sociali che il mondo affronta oggi.

Brunilda Ternova: Nel documentario Zeitgeist Addendum una buona parte lo occupa il Venus Project, ideato dal designer industriale e ingegnere sociale Jacque Fresco. Come si colloca il Venus Project dentro il Movimento?

Federico Pistono: Quello che il Movimento Zeitgeist propone porta inevitabilmente alla realizzazione di quello che mira il Venus Project, ovvero un’Economia Basata sulle Risorse (RBE) su scala globale. Il Venus Project abbraccia il cambiamento, le differenze tra le persone, riconoscendo la società come un organismo in evoluzione, un sistema emergente che deve adattarsi. L’unico modello economico che ha la possibilità di successo in ogni civiltà deve essere basato sulla gestione e la conservazione delle risorse, non sul denaro. Il sistema attuale di mercato non si fonda sulla gestione intelligente delle limitate risorse planetarie, ma sulla loro continuo sfruttamento e utilizzo per motivi di profitto. Crescita infinita, risorse finite: prima o poi, una delle due dovrà per forza finire. Il Movimento Zeitgeist è per definizione la “non-utopia”. Invece, la credenza secondo cui il sistema attuale di mercato basato sul profitto possa continuare a lungo sembra molto più utopica. L’unico modo realistico per progredire è aumentare la cultura, educare le persone, ed è proprio quello che stiamo facendo. Ciò che importa è che cambiamo la cultura e i nostri valori per renderli più umani e sostenibili.

Brunilda Ternova: Quali saranno gli aspetti efficaci delle nuove metodologie e dei modelli di apprendimento e come ti aspetti che cambi il mondo nei prossimi anni?

Federico Pistono: Per come la vedo io, abbiamo due possibilità.

Possibilità numero zero: continuare erroneamente con lo status quo. Studiando i trend del passato, possiamo pensare ad un oligopolio di multinazionali che controllano tutto: avranno i brevetti sulle idee, sulle invenzioni, sulle tecnologia, sulle medicine e sulla vita. La tecnologia aumenterà ad un ritmo tale che l’uomo medio non sarà nemmeno in grado di capire cosa sta succedendo. Il gap tra sviluppo tecnologico e cultura generale delle persone aumenterà a dismisura, rendendoci impotenti di avere alcun effetto su quello che succede nel mondo. In 20 anni avremo microchip grandi come una cellula, nanotecnologie avanzate e il potere di modificare la materia a livello molecolare. Il problema è: chi controlla queste tecnologie? Un manipolo di multinazionali e di militari, il cui scopo è il profitto? Tutta la conoscenza viene condivisa nella buona scienza, altrimenti, è cattiva scienza ed è una sorta di tirannia. Potere accentrato, risorse distrutte, menti rovinate, tutto dettato dalla logica di profitto e dalla mancanza di prospettiva su ciò che è veramente rilevante. Infine, possibile estinzione della specie per incapacità di vivere in equilibrio dinamico con l’ambiente. Non mi sembra molto accattivante.

Possibilità numero uno: iniziamo un processo di evoluzione culturale adeguato alle conoscenze tecnologiche. Applichiamo il metodo scientifico, abbandoniamo gradualmente superstizioni irrilevanti e dogmi paralizzanti, riconfiguriamo le nostre attività sulla base di ciò che il pianeta può offrirci, e non su quello che vorremmo prenderci. Tutte le conoscenze sono condivise, tutto è trasparente, tutti hanno accesso alle risorse e alle informazioni: open source, libero accesso, libera conoscenza, persone informate, risorse abbondanti, pianeta sano, educazione di elevata qualità, alto standard di vita per tutti nessuno escluso. È fisicamente impossibile prevenire guerre, terrorismo, criminalità, se non si cambiano le condizioni che li generano.

Personalmente sono molto positivo per il futuro. Per prima cosa, non vedo altre possibilità e per quanto mi riguarda, l’unica valida è la numero uno. Ma in realtà sono positivo perché ho memoria di quello che mi sta attorno, e dei cambiamenti sociali che ci sono stati.

Brunilda Ternova: Nel concreto, in che modo si realizza l’integrazione tra tecnologie e didattica?

Federico Pistono: Facciamo un passo indietro nel tempo. Immaginate che torni dal mio professore di economia al college, un inglese, Simon Foley, 8 anni fa, dicendo: “Professore, ho un’idea straordinaria per un nuovo modello economico. Funziona così: prendi delle persone sparse per il mondo che fanno un lavoro altamente qualificato, ma disposte a farlo gratis e volontariamente, 20 o 30 ore a settimana. Quello che creano, lo regalano al mondo, gratis, invece di venderlo. Sarà un successone!” Simon mi avrebbe visto con scetticismo e avrebbe pensato che ero un pazzo furioso. Eppure, oggi abbiamo Linux e BSD, sistemi operativi liberi, su cui girano buona parte dei server del mondo; Apache è usato da quasi tutti i web server; abbiamo Wikipedia, la più grande enciclopedia della storia dell’umanità, più accurata dell’enciclopedia britannica e Microsoft Encarta, sempre aggiornata e scritta in centinaia di lingue...Perché questa gente, altamente qualificate e tecnicamente preparate, sta facendo tutto questo? Queste persone che hanno un loro lavoro - e sono lavori molto sofisticati e tecnici -, durante il loro limitato tempo libero, sono disposti a fare dell’altro lavoro ancora più difficile e sofisticato, non per i loro clienti o per profitto, ma per qualcun altro, gratis! È un comportamento economico e culturale alquanto particolare ma innovativo, non trovate? Tutto distribuito gratuitamente in rete, tutto fatto da volontari.

Allora, quella vecchia credenza secondo cui la gente lavora solo per profitto, e che senza un incentivo economico nessuno farebbe nulla, forse non è vera. È difficile uscire dalla vecchie credenze a cui siamo abituati, perché siamo prigionieri del buon senso. Non è facile accorgersi di qualcosa che diamo per scontato, e la ragione è... be’, che lo diamo per scontato. Siamo stati abituati a credere erroneamente che per avere un senso nella vita bisogna avere un lavoro e fare soldi, che alcune persone nascono cattive o competitive e che sia parte della natura umana lottare tra di noi. Io penso che non sia vero, e lo dico anche perché gli studi scientifici più recenti portano proprio a questa conclusione. Nel nostro cervello abbiamo i neuroni-specchio, noi proviamo emozioni e stress empatico in risposta a quello che vediamo negli altri. È parte della nostra biologia. Siamo programmati dalla selezione naturale per essere empatici, cooperativi, curiosi; e non competitivi, distruttivi e pigri. Ma l’abbiamo dimenticato. Dobbiamo allargare il nostro senso di identità, estendendolo a tutte le persone della specie umana e alle altre creature che fanno parte della nostra famiglia evolutiva, e alla biosfera come la nostra comunità. Nella parole del grande Carl Sagan, noi siamo un pianeta.

Quello che dobbiamo celebrare è il dono dell’immaginazione umana, la capacità di immaginare un futuro diverso. Come ha detto Sir Ken Robinson, dobbiamo fare attenzione ad usare questo dono saggiamente ed evitare alcuni degli scenari dei quali abbiamo parlato. E lo faremo solo se sapremo vedere le nostre capacità creative per la ricchezza che sono. Se siamo veramente una società empatica, tiriamo fuori la nostra vera natura. Se riusciamo a non essere repressi nella creatività dal sistema educativo e dalle istituzioni, possiamo iniziare veramente un dialogo, iniziando a ripensare al ruolo della specie umana in questo pianeta. Una società collaborativa è molto più efficiente di una competitiva, e insieme possiamo mettere le basi per una civiltà empatica, sostenibile in una evoluzione umana.

Brunilda Ternova: Rispetto alla politica odierna, qual è l'alternativa concreta che il Movimento offre?

Federico Pistono: Non mi piacciono gli slogan, cercherò di rispondere con parole terra-terra. La politica come la conosciamo oggi non offre nulla, e non può offrire nulla, per design. La cura della res pubblica è proprio cercare soluzioni ai problemi, e i politici non sono in grado di farlo. Prendi un parlamentare a caso e chiedigli come si fa a ridurre la violenza e il crimine nelle strade. Ti dirà come comportarsi con le conseguenze della violenza, non come prevenirla. Chiedigli come si struttura un sistema di produzione che non generi sprechi e dove tutto sia riciclabile, come si fa a costruire una casa che resista ai terremoti, come organizzare i trasporti in una città in modo che non ci siano code né inquinamento, come produrre cibo senza devastare i campi con diserbanti e insetticidi, come conservare acqua, come risolvere la fame e la povertà nel mondo... non ne hanno la minima idea. Non lo sanno perché non sono stati educati a ricercare soluzioni. La politica serve a fare leggi per cercare di arginare i problemi, il Movimento Zeitgeist offre soluzioni, risolvendo i problemi alla radice.

Brunilda Ternova: Parliamo un attimo di te. Chi è Federico Pistono, come ti sei avvicinato al mondo Zeitgeist e dopo al Movimento diventando il coordinatore per l’Italia?

Federico Pistono: Lavoro in un’azienda di Verona che si occupa dei media in rete. Le mie attività sono variegate: project management, regia e sceneggiatura, programmazione e strategie di comunicazione nel web, ma ho un background accademico come informatico e scienziato. Mi è sempre interessata la società, e fin da piccolo, quando vedevo qualcosa che non funzionava, mi chiedevo come fare per farla funzionare, invece che lamentarmi e basta. Da molti anni faccio attivismo, ho partecipato a innumerevoli gruppi non violenti, fondato un’associazione di volontariato, vinto una competizione internazionale di blogging e giornalismo sul cambiamento climatico... la naturale evoluzione era passare al Movimento Zeitgeist. Ho avuto le più grandi soddisfazioni della mia vita in questo meraviglioso movimento, proprio perché è qui che ho imparato che la vera gioia sta nell’aiutare gli altri. Il movimento si propone di migliorare la vita a tutte le persone del mondo, e non solo ad una stretta minoranza, al proprio circolo di amici o comunità. Finché non staremo tutti bene, non saremo veramente liberi.

Brunilda Ternova: Che cosa ha ottenuto il MZI fino ad oggi e che progetti ci sono in vista per il futuro?

Federico Pistono: Il Movimento Italiano esiste da poco più di un anno, conta 3 mila iscritti al sito e quasi 30 mila contatti tramite Facebook, Twitter e YouTube. Dalla sua nascita siamo sempre cresciuti, e continuiamo a crescere tutt’oggi. Considerando la giovane età del progetto, il ritmo di crescita ha davvero dell’incredibile, e prendo come esempio proprio il movimento italiano. Quando abbiamo organizzato l’incontro nazionale per gli attivisti, il 6 febbraio 2010 a Bologna, molte persone non avevano capito di cosa si occupasse veramente il movimento. Anche nel forum si parlava di politica, cospirazioni, esoterismo... adesso nessuno perde tempo e ci occupiamo di cultura, di umanità, di sostenibilità, di tecnologia applicata allo sviluppo sociale, ecc. Abbiamo cinque Gruppi di Lavoro che lavorano alla traduzione del materiale del movimento, al doppiaggio in italiano, alla creazione di video e grafiche, alla programmazione del sito e ai contatti con personaggi e artisti sensibili alle nostre tematiche. Ogni due domeniche alle 21:30 teniamo in podcast dove discutiamo articoli, libri e progetti relativi al movimento. La registrazione di ogni episodio è anche scaricabile gratuitamente dal nostro sito (http://www.zeitgeistitalia.org/podcast). Il prossimo passo sarà la decentralizzazione totale della struttura, con centri cittadini che possono operare indipendentemente, organizzando conferenze a loro volta, e rilasciando interviste al posto mio. Questo sarà raggiunto con maggiore cultura, e per questo dobbiamo impegnarci a fondo.

Il 13 marzo ci sarà lo ZDAY - una giornata mondiale dedicata alla promozione delle idee del movimento - organizzata dai volontari di tutti il mondo, dagli attivisti e simpatizzanti che si incontrano di persona. I Gruppi Cittadini sono il vero futuro del movimento, organizzano degli incontri per proiezioni pubbliche, discussioni, conferenze. In Italia abbiamo decine di gruppi, quelli molto attivi sono Milano, Roma, Firenze, Bari, Verona, Napoli ecc. L’obiettivo è coprire tutto il territorio (lista dei gruppi cittadini http://zeitgeistitalia.org/og) e avere una copertura capillare. Poi c’è l’incontro nazionale per gli attivisti, che svolgeremo anche quest’anno venturo; oltre ai numerosi incontri via teamspeak (audio chat collaborativa e gratuita su Internet), dove non c’è un vero contatto “fisico”, ma possiamo effettivamente dare voce alle nostre parole. Abbiamo in cantiere un grande evento in futuro, con artisti, musicisti, esperti di tecnologia-società-psicologia, ecc., che si svolgerà in una delle principali piazze italiane.

Brunilda Ternova: Qual'è il messaggio che vorresti dare agli albanesi che leggono questa tua intervista?

Federico Pistono: Al momento non esiste ancora un chapter del movimento in Albania. Se vogliamo che ci sia un cambiamento sociale, dobbiamo prendere le redini del nostro destino e darci da fare. Ragazzi e ragazze albanesi, il mondo ha bisogno anche di voi!

http://www.zeitgeistitalia.org/node/2577