Il Fatto Argomentativo nr.2 - Il nome “Shqiptar” (ita. albanese)

di Eva Brinja - Studiosa di Etnocultura


(Tradotto dall’albanese in italiano da Brunilda Ternova)


Il nome seguì la popolazione dopo la morte di Scanderbeg. La popolazione si auto-nominò ‘shqipëtar’ (ita. albanesi), mentre per gli stranieri aveva diversi nomi, come Alban, Arban, Arnaut, in funzione della continuità storica che conoscevano nelle aree dove veniva scritta la storia di quel tempo.

 (nella mappa: L'Albania del 14-mo secolo A.D.)

Nell'analisi che svolgiamo a questo proposito, abbiamo in mente questi fattori influenti:

a – Nominare vuol dire mettere un nome ad una cosa, ad un soggetto o fenomeno per distinguerlo durante l'uso.

b – Il nome viene messo dagli utenti (da quelli che lo dovrebbero usare) e porta le caratteristiche del prodotto, del soggetto o del fenomeno.

c - Se questo oggetto, soggetto vivente, fenomeno viene usato da altri, il trasferimento avviene di solito insieme con la denominazione oppure si traduce, ecc.

d - Nel caso delle denominazioni di gruppi etnici o nazioni in generale, questo processo porta insieme con il nome una storia specifica, in quanto:

- L'assunzione del nome è legata al fatto che il Leader di un gruppo etnico - che è diventato famoso - ha dato alla sua etnia il proprio nome; gli esempi sono innumerevoli dai tempi antichi.

- L'assunzione del nome a causa della toponomastica del luogo in cui si trova questa popolazione.

- L'assunzione del nome a seguito dell’inserimento di un potere o organismo che abbia un certo effetto sull'etnia che adotta il nome.

e - Caso in cui il nome rappresenta l'espressione o evocazione di un evento o fenomeno.



Così la denominazione della nostra etnia con il nome “Shqipëtar”, analizzando i fatti che sono presenti come:

1 - Il tempo di nascita della denominazione è il periodo dopo Scanderbeg.

2 - E' diffuso nei territori che hanno partecipato alla Lega di Lezha, e che hanno contribuito al suo esercito. (Ricordiamo qui che la zona degli arvanitas in Grecia non ha conosciuto né il nome di Scanderbeg e nemmeno il nome “shqiptar” a lungo). Per questo motivo è evidente che questo nome è esteso nei territori dove ha operato esattamente Scanderbeg.

3 - Non è un nome che poteva essere dato ad una persona in vista e che si fosse distinta tanto da costituire un onore il proclamarsi tale.

4 - Non è un nome toponomico.

5 - Non c’è stata una decisione suprema, come poteva essere un organismo sovraetnico (in questo periodo non esisteva l'ONU) o religioso, come è stato il Papa di Roma o il Patriarcato di Istanbul.



Evinciamo in conclusione che l'unico fattore è l’evocazione di un evento o fenomeno che come al punto (e).

Pertanto dei suddetti fattori tre sono quelli che possono spiegare questo processo di “auto-definizione”:

1 – Il periodo dopo Scanderbeg.

2 – Il territorio che era attivo nella partecipazione.

3 – La costituzione spirituale di questa popolazione.



In questi tre elementi portatrici della ragione e del processo dell’auto-denominazione si vede la costruzione spirituale che rappresenta di solito la moralizzazione del fenomeno espresso:



A - In quello che ha fatto il soggetto.

B - In quello che ha detto il soggetto.



La produzione orale, le leggende, i miti mostrano che questa popolazione si è occupata molto di Scanderbeg, creando figure leggendarie su di lui, sul suo cavallo e riguardo tutti i luoghi in cui è passato; cioè alimentandolo senza sosta per generazioni e raccontando della sua figura anche in modi fantastici. In base alle figurazioni create su di lui da 500 anni, ci arriva oggi tutta la creatività dedicata a lui. E per quello che concerne i racconti su di lui? Noi albanesi, diciamo sempre che “lui aveva fatto quello…e aveva fatto questo”, ma è opportuno dire anche che “lui ha detto questo e quello…”? (perchè non ci viene trasmesso questo fatto nella eredità orale, soprattutto perché nella psiche fraseologica della nostra etnia è noto l’inizio tipico di periodi con "ha detto… papà... o qualcuno molto saggio", ecc.?

Quello che scrive Marin Barleti è un parallelo di ciò che abbiamo detto sopra. Nelle condizioni di una responsabilità intellettuale lui ha portato non l’opera tramite la figurazione – cosa che richiama la tradizione orale popolare – ma l’opera attraverso il lavoro di scomposizione caso dopo caso.

Osservate quello che si evince da Marin Barleti e che corrisponde alla nostra eredita orale:

1 – Le dimensioni dei risultati o delle opere essendo grandi vengono chiamate ‘divine’ e si spiegano con l'aiuto degli dei (Barleti è un prete e avrebbe dovuto esprimersi al singolare dicendo ‘Dio’). Senza volerlo Barleti ci trasmette la psiche mitica della popolazione, sua contemporanea.

2 - In tutti i casi, davanti ad un’opera che la richiede per raduni o guerre, la partecipazione delle masse è preceduta da un lungo discorso di Scanderbeg. Presentazione delle motivazioni, ecc.

Si pone una domanda: così come per gli elementi propri della costituzione spirituale della popolazione, come il coraggio, l’onestà e l'amore per la libertà, esisteva una ‘denominazione’ anche per l’agire morale di Scanderbeg? L’elmo di Scanderbeg ci indica della presenza di concetti mitologici in lui, così come nella denominazione ‘Epirot’ che corrisponde alla Capra Amaltea; e una denominazione che sia coerente con il fiore della Margherita non è esistita?



Osservate:
Nelle analisi dello studioso Niko Stillo, che riguardano l’esame dei prospetti etruschi (dove troveremo le denominazioni dei personaggi delle diverse generazioni pelasgiche), troviamo che un personaggio di quinta generazione è chiamato anche "aquila" (questi nomi cambiano da luogo a luogo) e deriva proprio da Ares (alb. Ares) della quarta generazione. Così ci deriva dalla mitologia l’eredità “Shqipe të Arit “ (ita. Aquila di Ares (l’aquila che ha l’origine da Ares e che appartiene alla quinta generazione pelasgica). La presenza nell’elmo del Fiore della Margherita della sesta generazione realizza il collegamento dell’origine della nostra generazione con l’Aquila di Ares che appartiene alla quinta generazione.

Questo contenuto trova collocazione pienamente nell’asse temporale e spaziale di Scanderbeg; ma come è successo che si è trasformato in nome e come è successo che la popolazione si sia auto-nominata “shqip’t’ar” (ita. albanese) oppure “Shipe të Arit” (ita. l’Aquila di Ares)?



Riesaminiamo Marin Barleti con molta attenzione:

Da diverse parti si evince il fatto che agli inizi degli attacchi l’esercito viene preceduto dalle prime linee militari per le quali più volte viene usata l’espressione "aquile e bandiere" (il che significa che la divisione in due parole non è una coincidenza e che queste aquile non sono quelle della bandiera ma sono proprio le prime linee). La revisione dell’opera originale di Barleti sarebbe appropriata in quanto, così come è stato contraffatto l’elmo di Scanderbeg nel Museo di Vienna, può essere stata effettuata la modifica o la correzione, sotto un nome ben conosciuto dai contemporanei, del talentuoso traduttore Prifti.

Così, per esempio pagina 93-Bot II -1967, abbiamo "i residenti e molti altri della tribù degli epiroti, appena si sbarazzarono di Murad, seguirono anche senza invito il giovane leader e le bandiere delle aquile, poiché Scanderbeg portava bandiere rosse ricamate con l’aquila nera bicefala.” Osservate: Il leader, le aquile e le bandiere dal punto di vista della grammatica linguistica sono divisi.

A pagina 406 non è stato fatto molto per farci capire quali erano le aquile, e osservate come viene data l’espressione: “mandò avanti, secondo la consuetudine, le aquile e le loro bandiere e appena tuonò la tromba iniziò una aspra lotta”. Cioè, l’avanguardia sono le Aquile che ovviamente portano anche le loro bandiere in mano secondo il rito di ogni esercito.

Continuiamo ad osservare: è normale che l’avanguardia militare venga chiamata aquila “sul quale Marte, versava tutto il potere e il coraggio” dice Barleti. Ma poiché Marte nel latino di Barleti corrisponde nella lingua Epiriota ad Ares (così viene chiamato il dio greco), ne deriva che l’avanguardia dell’esercito di Scanderbeg non è stata chiamata “figli di Marte”, ma “figli di Ares o dell’Aquila di Ares (alb. Shqipe të Arit)"; nella mitologia in base alle generazioni pelasgiche “l’aquila è proprio figlia di Ares”.



Ma come è successo che tornò ad essere un nome? Ritorniamo alla costituzione spirituale del popolo che ci ha lasciato un vero arsenale di rappresentazioni su Scanderbeg.



Il punto di partenza di questa eredità sono le testimonianze oculari dei soldati, dei comandanti e della stessa avanguardia militare, i quali oltre ad essere partecipanti nelle figurazioni fantastiche – ricevute in eredità dalla tradizione orale popolare – secondo la legge di guerra, attraverso la condivisione del bottino sono anche i suoi principali beneficiari. Si noti che l'esercito ottomano, il cui bottino veniva condiviso tra i combattenti vincenti, ha sempre avuto presente l'oro o Ares. In questo modo i primi trasmettitori della storia sono stati proprio i combattenti, i quali per Scanderbeg sono i seguaci di ‘Shqipe të Arit’ (ita. Aquila di Ares) mentre per quelli che non conoscevano questo concetto (facciamo riferimento al caso in cui non si usava il concetto mitologico, anche se in realtà si è mostrato fino a tardi che era l’opposto) sono seguaci delle aquile che portavano l’Oro in termini di ricchezza.

Una delle cause della rovina del Paese dopo Scanderbeg sta anche nel fatto che la guerra non solo non portava ricchezza, ma il vincitore (gli ottomani) distruggeva e devastava il Paese.

Pertanto ‘Shqipet e Arit’ non erano tali solamente perché così li considerava Scanderbeg, ma anche perché portavano oro in grosse quantità per la popolazione che rappresentavano. Perciò questo nome si usava nei territori che hanno aderito all'esercito di Scanderbeg.


La consapevolezza di questa derivazione e il sostegno della costituzione spirituale di questa coscienza, lo spiegano gli esponenti del nostro Rinascimento con la frase "La religione degli Albanesi è l’albanesità (Shqip-t(ë)-Arit)", poiché questo nome è proprio un nome divino e religioso della mentalità pelasgica.



Rimane ancora un altro aspetto da esaminare e che ci può spiegare molto di più sul problema. Si tratta dell’Elmo originale e delle lettere che sono state scritte in esso. Nella eredità pelasgica figurativa è presente l’associazione della figura con il proprio nome.

Offrendo la possibilità di esame allo studioso Niko Stillo – l’unico conoscitore al mondo di oggi in grado di pronunciare le lettere antiche secondo i periodi e i luoghi in cui sono stati usati – si giungerebbe probabilmente al fatto che il nome Shqiptar (ita. albanese) è scritto nell’elmo come una spiegazione di tutti i simboli posseduti da Scanderbeg.



Nota: I nostri leader, per la seconda volta nella storia della nostra nazione, impostano un codice morale in primo piano, "le origini e la definizione della religione della nostra identità": Scanderbeg lo ha designato come denominazione, mentre il Rinascimento lo ha richiamato nell’ambiente degli Stati europei come consapevolezza inevitabile per il futuro e lo ha definito come la nostra Religione. E tutto ciò succedeva proprio nell’epoca durante la quale il Cristianesimo e la Mezzaluna continuavano a dividere il mondo in due; in fondo noi non possiamo essere né l'uno e né l'altro perché in qualche modo facciamo parte della loro creazione.



Osserviamo la situazione nel XIX secolo (sec. XVIII-XIX)


Ali Pasha e i Bushati

(I distretti amministrativi più potenti dell’Impero Ottomano, almeno nei Balcani)

Ci si chiede: In questo periodo della creazione degli Stati europei di oggi e della separazione degli Stati balcanici che si trovavano sotto l’Impero Ottomano,

• Quale sarebbe stata la continuità della storia in Europa e dell’Impero Ottomano se questi due distretti amministrativi si fossero uniti (tramite un matrimonio oppure una forma di dipendenza)?

• Cosa sarebbe stata la penisola Balcanica (un punto di incrocio) con un’Albania indipendente e forte economicamente e militarmente per le forze potenti dell’epoca in lotta per un "Nuovo Ordine Mondiale”?

- La Russia (chiedeva il rafforzamento degli slavi dei Balcani e lo stretto dei Dardanelli).

- L’Austria (la ricompensazione delle perdite del Santo Impero e la sua influenza sui Balcani mentre gli ottomani si indebolivano)

- La Francia (dopo Napoleone serbava inimicizia nei confronti di Ali Pasha).

- L’Inghilterra (i Balcani in questo periodo erano al di fuori dei suoi interessi).

- La Turchia (tramite i business sporchi con le potenze Russia e Inghilterra, con predominanza degli interessi della Russia).

• Questa era la ragione per cui le potenze dell’epoca diedero di fatto l’indipendenza alla Bulgaria e alla Serbia (non furono aiutati), mentre l’indipendenza degli albanesi – che realmente lo realizzarono nel sud sotto la guida di Ali Pasha, al quale tagliarono la testa – fu manipolata da queste potenze. Così, sotto il nome di un Paese che non è mai esistito in quanto tale, la Grecia, e sotto l'egida amministrativa dell’Austria e la sorveglianza della Chiesa realizzarono uno Stato con albanesi ma non per gli albanesi, per gli slavi. Attraverso il Patriarcato di Costantinopoli, la Chiesa Ortodossa Russa ("la Terza Roma") avrà pieni poteri nelle politiche di sviluppo, cosa che continua fino ad oggi.

Qui inizia una vera e propria piattaforma ideologica di assimilazione attraverso la Chiesa di tutta quella popolazione che oggi conosciamo con il nome Arvanitas (ita. albanesi).


Ecco perché gli esponenti del nostro Rinascimento (illuminati dall’antico sapere capirono l'ostilità di tutti gli altri contro di noi) proposero dopo Ali Pasha un motto ideo-etnico per la Nazione, e non un motto guerrafondaio, che portò all’indipendenza senza le armi. Con la figura di Scanderbeg loro non portarono un esempio d’ispirazione – in tal caso sarebbe stato sufficiente Ali Pasha Tepelena con lo stato più potente creato nel Mediterraneo – ma portarono la sua Volontà secondo cui: la RELIGONE degli albanesi è ‘Shqip’t’Aria’. Il che significa che noi siamo i Pelasgi della Sesta Generazione.

Così Alessandro Magno, Scanderbeg, gli esponenti del Rinascimento, Niko Stillo, ecc., giungono alle stesse conclusioni senza riferirsi l’un l’altro, ma riconoscendo direttamente la Mitologia Antica e la sua appartenenza.


Nota: Abbiamo cercato di esporre brevemente la spiegazione del simbolismo dell’Elmo di Scanderbeg e della denominazione ‘shqiptar’. Ma siamo consapevoli che i lettori di questa scritto, dei livelli accademici, sia in Albania che all'estero sono completamente impreparati a masticare questi dati. La mancanza di formazione riguardo la conoscenza delle antiche culture è molto presente. Il ritrovamento di questo elmo, e di quello che è stato falsificato dalle esposizioni ed interpretazioni dei ricercatori stranieri, ci fa cogliere l’imposizione pianificata del vuoto d’informazione culturale che proviene da tempi antichi, molto tempo prima della formazione della cultura greco-romana. Ma a chi giova tutto ciò?


(continua...)

Scanderbeg - Psicoanalisi dell’Argomentazione dei Fatti.

di Eva Brinja - Studiosa di Etnocultura 
(Tradotto dall’albanese in italiano da Brunilda Ternova)

Questa metodica si occupa dell’enucleazione di un fatto che esiste al di fuori delle iniziative o desideri soggettivi. L'enucleazione argomenta la ragione dell’esistenza del fatto percepibile.

Ecco quali sono i Fatti che vengono fuori a prescindere dai nostri desideri riguardo questa figura:


I - Il suo Elmo e la sua spada, che sono depositati preso il Museo della Storia dell’Essere Umano di Vienna.

II – Il Fenomeno dell’auto-nominazione della sua Etnia con il nome "albanese" dopo la morte di Skanderbeg.

III – Le centinaia di libri che furono scritti nei paesi europei durante i 300 anni che seguirono dopo il fenomeno Scanderbeg. Che cosa successe all’Europa che impazzì dietro di lui?

Quali sono i motivi che hanno portato a questi tre fatti, oggi inconfutabili da nessuno?

L’Argomento dei Fatti nr. 1 -  “L’Elmo di Scanderbeg”

Con la stessa denominazione "L’Elmo di Scanderbeg" e con la stessa ubicazione, il Museo della Storia Umana di Vienna, ci arrivano da diverse letterature due foto: la A (Fig. 1 – citata come una copia di quello di Vienna, depositato nel Museo di Storia di Tirana) e la B (Fig. 2 come l’originale del Museo di Vienna).

Osservate la revisione preliminare:

a - l’oggetto della fotografia A, chiamata l'oggetto A, è di materiale delicato, sottile e luccicante, evidentemente inadeguato per un uso quotidiano e di conseguenza è solo figurativo - dimostrativo.

b- l’oggetto B è costituito da un materiale compatto dove la cupola, i fasci di cuoio, i rivetti, ecc. indicano un materiale valido per l’uso e resistente ai fattori naturali e fisici. Quindi non è un oggetto di abbellimento oppure onorifico, ma ha un utilizzo pratico (non ci addentreremo a parlare dei suoi componenti metallici poiché dalla foto non riusciamo ad evincerli).

c - Dal confronto tra i due oggetti (regola della distanza dal punto di messa a fuoco durante lo scatto fotografico e i punti di informazione...) emerge che questi due oggetti hanno differenze di dimensioni fisiche di quasi 1 a 2.5.

d - Uno dei principali simboli utilizzati nell’elmo, la "capra", nell’oggetto A ci arriva cambiato (rispetto a quanto descritto nella mitologia), mentre nel B è esattamente come descritto nella mitologia: con il corno sinistro spezzato.

Secondo le regole delle linee in assonometria, constatiamo che il corno sinistro della capra di Scanderbeg è esattamente spezzato in due terzi di essa.


Dunque dalla recensione precedente concludiamo che:

a – Nel Museo di Storia dell'Uomo di Vienna è esposta una copia modificata dell’elmo originale di Scanderbeg.

b – In questa falsificazione sono stati cambiati due elementi essenziali: le dimensioni (della testa e di conseguenza del corpo) e del contenuto dell’elemento principale (corno spezzato).

c - Non possiamo dire nulla delle lettere, le quali, possono essere state sottoposte a vari cambiamenti, anche poiché dalla fotografia non si può valutare.


Andiamo oltre e smontiamo almeno due elementi simbolici dell’elmo, la Capra e il Fiore della Margherita: entrambi i simboli sono simboli pelasgici.

1. La capra, o meglio la Capra Amaltea viene descritta in questo modo nella mitologia:

"la capra nutrì Zeus... nel corno spezzato germogliarono molti prodotti da frutta, ecc." Per noi che apparteniamo a quelli che vedono la mitologia allo stesso modo degli antichi, cioè “come una spiegazione scientifica del Mondo e della vita sulla Terra”, è importante cercare la Capra Amaltea in base alla funzione (Simposio-discussione) nel luogo geografico.

L’Aiuto per l’identificazione del posizionamento geografico ci arriva da molte direzioni:

a – la denominazione toponomica "Acroceraunia" dalla letteratura antica greca ci indica proprio uno dei corni (qerea- il corno di capra, akro – lato, cioè corno laterale della testa della capra).

Guardate la foto (Fig. 3) che ci viene oggi dal satellite riguardo questo territorio.

In effetti sembra che siamo di fronte ad un'immagine di capra dove il corno sinistro è tagliato in due terzi di essa.

(Abbiamo veramente a che fare con il territorio della capra Amaltea in questa parte del Nord Epiro classico?)


b - All'interno dell’area troviamo spesso un toponimo mitologico come:

- "la gamba di Osiride" (campo a forma di gamba della divinità principale egizia che dopo essere stato fatto a pezzi venne ricucito, ricostruendo la prima mummia),

- "La Scala di Had” (Fig. 4) dove vengono eseguite cerimonie funebri (oggi ancora fisicamente illeso ecc.)

Questi due dati ci danno ad intendere che i contadini, che utilizzano tutt’oggi questi denominazioni mitologiche, hanno un legame ancestrale con la popolazione portatrice di questa mentalità, non semplicemente come denominazione ma come processo vitale.

Tuttavia, a noi non basta quanto già detto precedentemente per essere convinti che il territorio che vedete nella foto è quello della "Capra Amaltea”. Né la denominazione di questo territorio che ci arriva proprio dagli antichi greci e nemmeno la toponomastica di oggi o la sua archeologia pelasgico-mitologica che contiene tutto il territorio del fiume di Vlora, poiché simili si trovano anche in altri parti del Mediterraneo.

Per noi sono altri due fattori che rendono questo luogo inalienabile a quello originale della "Capra Amaltea”.

a - Il reperto archeologico (Fig. 5) e altri simili trovati ai giorni nostri in un certo punto interno a questo territorio.

(Nel convegno "Sulla comprensione scientifica della mitologia antica”, gli esami basati sulle scienze esatte ci spiegheranno il perché questa zona è esattamente la Capra Amaltea).

b – L’Etnocultura della popolazione locale (Epiro classico) (Convegno – 2 "Etnocultura e Storia" - che testimonia un legame diretto tra le popolazioni locali e i templi più antichi del mondo).



Conclusione: - Scanderbeg utilizzava con piena consapevolezza la denominazione epirotas e l’elmo con la Capra Amaltea. Lo faceva quando l’epoca metteva in primo piano "la Mezzaluna contro la Croce”.



2 - Il secondo simbolo usato da Scanderberg nel suo elmo è il “Fiore della Margherita”, diversamente conosciuta in albanese “Fiore della Pecora” (alb. Lule Dele).


Facciamo una breve considerazione preliminare per chiarire il significato e l'uso di questo simbolo. Questo fiore nell’antichità pre-ellenica e pre-romana ha rappresentato - sulla base del numero delle foglie - l’appartenenza alla generazione pelasgica, fa parte dei simboli pelasgici con un significato ben preciso. (Qui si necessita di una spiegazione ampia poiché i pelasgi, la loro mentalità e il loro simbolismo sono una intera scuola, purtroppo poco conosciuta o conosciuta malissimo)

Secondo Scanderbeg noi apparteniamo alla sesta generazione pelasgica.

Nota: A favore della consapevolezza di Scanderbeg ci viene un’altra informazione e conferma di tre secoli prima di lui. Si tratta della costituzione archiviata di Shkodra (studiata e appropriata dai Veneziani di quell’epoca i quali stavano costruendo il loro Paese, la loro Repubblica), in cui, oltre al fatto che ha inizio con la Premessa di Alessandro il Grande che lascia l'eredità... , sono presenti ad emblema i fiori di margherita (Fig. 6).


Continuate a osservare:

a - Per chi guarda per la prima volta questa emblema c’è la possibilità di guardare, scritto in lingua albanese, il detto "il destino che desideri."

b – l’aquila, nell’altro lato, libera e pronta al volo, è esattamente la rappresentante dei titolari di quest'emblema dell'aquila.

c – I fiori della margherita nel cuore dell’emblema sono esattamente tre e con cinque petali ciascuno, cioè i tre rappresentanti della quinta generazione pelasgica (la quinta generazione ha tre rappresentanti, due maschi e una figlia-sorella).

d – Nella premessa dello Statuto di Shkodra abbiamo esattamente le ultime volontà di Alessandro il Grande che "lascia in eredità... le proprietà e questa costituzione o statuto oppure regolamento", ecc.

e – Osservate nella figura come l’Aquila Libera derivi da due aquile reali incrociate (uomo-donna) che appartengono alla quinta generazione pelasgica. Ma il nome Alessandro è un nome divino (il che significa che rappresenta una generazione pelasgica) e lui conservava questa consapevolezza (dalla rivelazione in uno dei templi d'Egitto, ecc.). Il che significa che ha reclamato tramite il nome di essere il rappresentante di una delle sei generazioni pelasgiche.

Attraverso l’analisi fatta ne “Antichità” (E. Brina) della sua opera, ad Alessandro Magno è stato assegnato il ruolo di iniziatore del grande processo d’integrazione mondiale, che continua anche oggi. (Nella mitologia antica tutte le generazioni pelasgiche con i loro rappresentanti hanno creato una fase di sviluppo nella società umana, questa è storia della mitologia, e si spiega solo dopo aver preso conoscenza della scuola di cultura pelasgica).


Quindi, la consapevolezza di Alessandro Magno è in linea con quella di Scanderbeg, il quale non pretende di essere una divinità ma l’erede e continuatore della sesta generazione.


Fig. 1- L’elmo di Scanderbeg che si può vedere oggi visitando il Museo di Tirana.






Fig. 2-B L’elmo originale di Scanderbeg, che oggi non si sa dove sia. Osservate i materiali degli elementi costitutivi: rivetto, fascio di cuoio ecc. Guardate come si posizionano i punti simmetrici dell’oggetto in rapporto alla linea parallela:
- le linea bianca-rivetto a sinistra si trova sotto la linea nera mentre la sua simmetrica di destra si trova sopra la linea,
- la punta del fiore sinistro si trova sotto la linea mentre la sua simmetrica di destra sopra la linea,
- la stessa cosa succede con i buchi delle narici (cioè sono simmetriche)
- la stessa cosa si osserva nei rivetti sulle corna che sono simmetrici,
- solamente nel punto più alto delle corna nel lato destro non si applica questa regola; cioè non solo non spunta sopra la linea ma si trova sotto di essa, spezzato come ci indica la mitologia (Capra Amaltea con il corno sinistro spezzato)









Fig. 3 Il corno destro che viene chiamato nelle mappe antiche “Akroqeraune” (ita. Acroceraunia)









Fig. 4 - La Scala di Had.








Fig. 5 L’oggetto archeologico, e altri simili che si trovano in una zona interna al territorio Capra Amaltea, in un numero significativo in uno stato di semi-lavorazione.







Fig.6 - L’Emblema dello Statuto di Scutari, dove emerge chiaramente l’aquila dalla unione dei due regni (androgino - due aquile in una), che appartiene alla quinta generazione pelasgica. Anche la bandiera con l'aquila a due teste, è lo stesso modello della bandiera di Scanderbeg (con le ali abbassate) che dovrebbe riflettersi nella nostra attuale bandiera nazionale.



(continua...)

Ekstrakt nga libri: Origjina Shqiptare e Qyteterimit ne Sardenje.

nga Alberto G. Areddu
(Përktheu nga italishtja në shqip Brunilda Ternova)


Në lidhje me emrat e përgjithshëm të zonës qëndrore  “silurtzi, sulurtzi, lurtzi, lurci, elurei, lirtzis” (shqip: nëpërk uji) (DES ii 31: lircis preromak; për lokalizim stili krahinor  krahaso Pittau ii, 845) e konfrontuar me toponomastikën iberike Ilurcis (nga Pittau 1995, 156) ose me shprehjen Lorthia (i, 587) e ka prejardhjen nga fantasmagoriku: thiu  Λεoύτης  “xha Leuzzi” (nga Blasco 2001, 195) që vështirë se mund ti përshtatet latinishtes dhe greqishtes një krahasim me σίλoυρoς/silurum (shqip: peshk silur, peshk i ujit të ëmbël, peshk mustak, peshk ton) sipas studjuesit Chantraine, 1004. 

Ndërsa gjuha shqipe ofron fjalën  llucë (llucë, lerë, lym)  llucëro (llucëro/ baltosje) të cilave i referohen fjalët sarde lotzoìna, lotzina, lucina, lurtzina (krahaso faqe iii Lotzorai). Por akoma më e përshtatëshme paraqitet etniku Illyrii  nëse nënkuptohet si emër totemik që dëfton një lloj gjarpëri (që ishte kafshë e shenjtë për Ilirët, konfronto Wilkes, 228; Borgeaud, 52-53) që të rikujton rrënjën indoeuropjane *ụel- (shqip: përdredh, mbështjell) në formën  ίλλυρός (shqip: gjarpër);  Mayer, 54 risjell një formë të tillë që të paktën për mua është e pagjendëshme në fjalorët grek; Pokorny 1140 për *ụel-; Esichio: είλεός  ή  τοΰ  θηρίου  κατάδυσις  καί στρόφος duke na paraqitur  një *ilur (Mayer, 230-32 mbi prapashtesën ilire –uros) dhe në pjesën finale  -ci/-tzi  element zvogëlues i shqipes  -ç/-thi (Camaj, Wort., 122) që e gjejmë në toponomastikë konfronto faqe iii: Olithi, Ossi, Benetutti; që është e mundur të ketë hyrë nga substrati në formën greke mesdhetare –ιτσι(υ) i dokumentuar në greqisht vetëm pas shekullit të IX pas K., Rohlfs , Gr. 170; 
Pra është e mundur që kuptimi origjinal të ketë qenë “gjarpërush” (“s”-ja sipas gjasave ka të bëjë me një aderencë të nyjës “su” ashtu si edhe në rastet e tjera). Në vende të tjera nëpërka e ujit quhet idru (sipas Puddu, 792) që i korrespondon latinishtes HYDRA (krahaso edhe shprehjen e përgjithëshme  thrake të Asklepit: Zυμ[λ]υ[ζ]δρηνος  pra  “gjarpër uji”, sipas Georgiev 1983, 1155), ose tartza (shiko faqe ii: supozohet me origjinë ballkanike). Studjuesi Pittau ii, 846, për sulurtzi shton krahasimin me fjalën korsike lurca (një lloj zvarraniku që i ngjan një merimange tarentulë), e duke iu kthyer lidhjes që ai bën  me toponimet iberike studjuesi Caro Baroja, 308-9 mendon se emrat si Ilerda, Ilurco, Ilorci nuk janë gjë tjetër veçse variante të Illyricum.




Faqe nr 18 (ita.Pagina numero 18)

Fjala “tzurunga“  “ngatërrim, përdhredhje e mëndafshit, e fillit” (DES, II 603) ka ngelur pa etimologji. Fjala ështe e lokalizuar në zonën e Olzai (midis Barbagias dhe Ogliastrës) sipas studjuesit Farina 1989, 405, 525, por është e mundur që edhe mbiemri Thurungrone të jetë ruajtës i të njëjtës bazë. Nuk na bind dhe aq Blasco LS, (që ndjek gjurmët e Wagner), i cili e lidh me fjalën nuoreze Thrilingrone  “krimb shiu”, pasi duke parë format qiellëzore  log. Sett. Tilinğa, tilinğone, do na rezultonte në shkrimin mediterran *Thurunglone.

Sipas studjuesit Pittau I, 986, fjala shkon bashkë me Tolumba “nyje” (Dorgali) nga “sardishtja” (pra pre-latinishte e orientalizuar) συριγξ “shiringë, bucelë e rrotës”, që semantikisht është shumë e dyshimtë”.

Në gjuhën shqipe gjejmë një fjalë që i përshtatet shumë më mirë asaj sardenjase: Štëllungë  “furkë, furkëlesh” (DAI, 575;  Leotti, 165  shtullunga “tufë leshi, sovajkë”. Sipas studjuesit Demiraj, 376 rrjedh nga folja Štjell  “kreh leshin, pështjell, shtjelloj” me prejardhje të shumta, i përafërt me greqishten στέλλω dhe gjermanishten stellan “vënie, vendos”.  Studjuesi  Oriel, 438 thekson origjinën indo-europjane (nga proto-shqipja *stela), me prapashtesën –ungë  që është shumë e shpeshtë në gjuhën shqipe  (dhe pellazgjike sipas Van Windekens 1952, 48, por që mungon në gjuhën dhe toponomastikën sarde).

Shqipja  arbërishte na ofron gjithashtu fjalët  çurruga dhe xhirruga “cikërrima”  të cilat nëse rrjedhin nga e njëjta bazë do të përshtateshin:

- nga një bazë deri në burimin e qiellëzuar do të kemi: th-, tz-, në gjuhën sarde (krahaso rastet e ndryshme  në  faqen ii); kjo mund të jete fryt i një metateze antike (nga një formë tashmë e qiellëzuar në Š, flas këtu faqe  III: Aritzo) ose mund të rrjedhë nga një bazë alternative *sk- , *skh- , (krahaso raste të tjera në  faqen  ii).  

Mund edhe të hipotizojmë një bazë të ndryshëme për format sarde dhe shqipe, meqënëse po ti afrohemi dialektit Osk, do të gjejmë se fjala hasta dëftonte  “Verunreinigung der Wolle” (Vetter, 363): “cum ea (lesh) carrunt quod in ea haeret neque est lana , quae in Romulo Naevius appellat asta ab Oscis” (Marrone, L. Lat., 7, 54).

Mbetet problematike lidhja, duke pare izolimin që ka fjala. Edhe sinonimi “tintirrìa (de filu)”  “ngatërrim i fillit” (DES, II 486) që u konsiderua një fjalë thjeshtë e çuditëshme , të risjell  fjalën shqipe  tjerrë  “pëlhurë e tjerrur”, tjerrë “shtëllunge leshi”, nga folja tjerr (italisht: filare) (Orel, 457 nga proto-shqipja  *terka që lidhet me  tokarishten tärk “vërtitet”, me latinishten torqueo

*terk^wo, sipas Meyer, 431 me të dhënat indiane : tarkú- “spindel”, po kështu edhe Demiraj, 387 prandaj humbja e buzoprapaqiellëzores K^w nuk është aspak e pazakonshëme në gjuhën shqipe.

 

Origjina Ilirike e Oristanos

nga Alberto G. Areddu

(Përktheu nga italishtja në shqip Brunilda Ternova)

Poleonimi1 i Oristanit paraqitej në antikitet (Aristianis limne, sipas gjeografit bizantin Giorgio Ciprio), në të njëjtën formë që ka edhe sot në dialektin e zakonshëm: Aristanis; deformimi në formën Oristano ka ndodhur më pas (duke nisur me gjeografët e toskanës të shek. të XII)

Interpretimi që i eshtë bërë si një toponim  afrikanizues  nga –an (Terracini),  ashtu si ai që tenton  ta nxjerr si një emër jo të demostrueshëm të një pronesie që zë fill nga Aristius (De Felice; Pittau) janë pa baza; prapashtesa –anis rishfaqet në substrat (krahaso psh. Lesanis).

Shpirti i vendit (Spiritus loci 2 ) duhet të na dëftojë ose të na japë një rrënjë  të përshtatëshme me karakteristikat, mjaft të veçanta, të territorit.

Oristani ndodhet pak  km. nga bregdeti në brendësi të të njëjtit gji që maban të njëjtin emër, në afërsi të kënetës  S. Giusta, por emërtimi  “portu” (port) në mesjetë të lë të mendosh se ishte me pamje nga bregdeti.

Interpretimi ynë i parë mund të na shtyjë të shohim në format e risjella nga gjeografët toskanë Arestagno, Aristanno një  gjurmë të një vazhdimësi të qëndrueshme nga latinishtja  stagnum   (krahaso  Spano   mbi përcaktimin e  ‘stagno’). Por nëse interpretimi  ështe i përligjur topografikisht, nuk është i përligjur në aspektin gjuhësor:  nga latinishtja stagnum do të kemi në gjuhën sarde *stannu, dhe duke mos parë  ndonjë arsye për humbjen e dyzimit akoma më pak kuptohet  një Ari- fillestar letrar.

Ndërsa çelësi ilirik i zbërthimit na ofron më shumë përgjigje; edhe këtu ashtu si në gjuhën Kelte  egziston një parashtesë ar- “pranë” (Kelte are-, ari- “pranë”; krahaso në gjuhën Umbre ar-  për  ad-) e cila për më tepër gjendet në toponime të tjera sarde;  pra, “pranë”  kujt? Përgjigja më e përshtatëshme është një “hyrje/grykë”:  krahaso gjuhën antike indiane ustha- “buzë, gojë”, po kështu kemi në gjuhën avestane  (perse antike) aošta-, aoštra- (<*əus), latinisht  ōstium “hyrje, grykë e lumit” (= sllavisht *ustьje); sllavishte antike usta “hyrjet/gojët”; sllavisht *ustьje “hyrje/gryk”;  sllavishte antike ustьna, sllovenisht ûstna “buzë” (nga e njëjta bazë mund të krahasoni qytetet thrake të Ostaphos, Ostudizos).

I njëjti diskutim solidal besoj duhet kryer edhe për zonën turistike Olbieze të Porto Ìstana (i quajtur kështu në shek. XIV, nga Portus Istani Stationem, Panedda).

Edhe këtu sipas gjasave gjejmë një  *usta “hyrje/grykë”, që  fillimisht duhet të jetë paraqitur  e izoluar si  *Ust-ana  “vënd i hyrjes/grykës” -> “port”, i ripërsëritur tautologjikisht3 me përcaktimin Port.

Sipas studjuesit  Spano, një tjetër Aristani/Aristanno është gjetur në zonën e Olbias (ndofta  Astaina  perceptohet si Aristana që eshtë tashmë shumë mirë i dokumentuar).

Pra, ashtu si  Oristano “që ndodhet pranë nje porti”  edhe  Porto Istana  dëshmojnë që forma  *Ùstana  dëfton “portin e madh” në gjuhën nuragike (krahaso  në letonishten  uosts m., uōsta f. “port”).

Shqiptimi i < u  ndërthuret me përshtatshmëritë fonetike  të  “u” ekzotike, sipas gjasave  [ü], të latinitetit me huazime, dhe ndërthuret edhe në kalimin e mëvonshëm të segmentit fillestar us- që është pak i përdorshëm  në gjuhën Logudoreze is- (: i-stare, i-schire).

Në lidhje me -is,  që shfaqet në pamje të parë si formë  latine, specifikoj se paraqet toponime sigurisht pre-latine si psh. Kalaris/Karalis, Lesanis, Etis, Seunis, Sipontis  për të cilat kam gjetur ndërlidhje të forta  ilirike.

Për momentin nuk kam gjetur akoma gjurmë të  *usta në zonën ilirike, por nuk është  e thënë se mund te ketë; fonetikisht i përshtatet zonës së Shtanë (forma antike Stana), e regjistruar në hartat shqiptare, por që nuk është një zonë detare. Toponomastika e sotëme shqiptare  ka pësuar ndryshime të shumta nga ajo sllave (në të kaluarën shqiptarët ishin barinj që migronin vazhdimisht nëpër Ballkan),  dhe të shumta janë sot diskutimet mbi aspektet e huazuara  dhe origjinale të saj

1) Poleonim: emëri i një qëndre të banuar.

2) Spiritus loci: fjale Latine e përdorur në traditat antike pagane dhe që nënkupton një qënie shpirtërore që banon në një zonë të caktuar gjeografike. Disa shkrimtarë/studjues bashkëkohor e interpretojnë si “vëndi  ku shpirti manifeston vet-veten” i cili  njihet ndryshe në latinisht si locus spiritus.

3) Tautologjikisht: që ka lidhje me tautologjin; ripërsëritje e një koncepti me fjalë të tjera.  

Bibliografia e Përdorur:

De Felice E., Le coste della Sardegna, Cagliari 1964

Panedda D., I toponimi dell'agro olbiese, Sassari 1991

Pittau M., I nomi di paesi città regioni monti fiumi della Sardegna. Significato e origine, Cagliari 1997

Spano G., Vocabolario sardo geografico patronimico ed etimologico, Cagliari 1872

Terracini B., Pagine e appunti di linguistica storica, Firenze 1957

(traduzione e annotazioni di Brunilda Ternova)

 Per consultare la versione in lingua italiana: http://web.tiscali.it/sardoillirica/sardoillirica/ARCHIVIO%20ILLIRICO.htm

Një gjarpër me të vërtet ilirik në qendër të Sardenjës

nga Alberto G. Areddu


(Përktheu nga italishtja në shqip Brunilda Ternova)

Sidomos në Qendër të Sardenjës (Barbagia dhe Ogliastra) janë ruajtur nga vjetërimi i kohës, disa emërtime që shpesh e kanë zanafillën në epoka shumë të largëta; dhe jo vetëm në disa shprehi latine dukshmërisht të qarta, por edhe në disa që i kanë paraprirë ushtrive romake.
Këto fjalë, ndryshe nga ato të toponimeve që janë të heshtura e si rjedhojë lehtësisht të nënshtruara arbitrimt të lirë dhe interpretimit personal, mund të na thonë nëse mund të hidhet një hipotezë në mbështetje të iliricitetit origjinal te Sardëve Nuragici. Një trashëgimi sigurisht jo-latine është shprehja për të dëftuar “bollën e ujit” ose gjarpërin e ujit (tropinodotus natrix), një zvarranik i dimensioneve të vogla, jo helmues (si të gjith ata që gjenden në Sardenjë) dhe që ka si mjedis natyral flukset e ujrave të ngadalshëm dhe të pasur me bimë, terrenet pyjore ose anët e rrugëve.
Atëhere, në fshatin Gavoi thuhet: “lircis”, në Nuoro: “lirtzis”, në Ollolai: “lortzis”, në Olzai me sa duket ka një kuptim të dyfisht: “lurzi” dhe “sulurtzi”, në disa vënde barbaricine: “thulurtzis” ndërsa në fund në fshatin Ottana kemi: “silurtzis” (të dhëna nga Pittau).

Kush ështe marrë me këto toponime është shprehur kështu:
- për Wagner (që risjell në DES vetëm versionin “lircis”) fjala është misterioze;
- për studjuesin katalan E. Blasco i Ferrer është një formë greko-bizantine nga një sintagmë emërore: Thiu Leoutis “xha Leuzzi” (kam kaluar një natë të tërë pa gjumë duke pyetur vet-veten se kush ishte ky Leuzzi);
- per sardin M. Pittau: ai nuk e di nga mund të vijë por atij i kujton toponimet iberike si psh. “Ilurci”, kështu sa për të thënë një shembull tërheqës.
Pra siç shihet, ashtu siç do shpreheshin edhe hetuesit, jemi duke ecur në një terr të dendur. E megjithate uji në të cilin gjarpëri noton nuk është kaq i turbullt sa duket.
Rikthehemi për një moment tek titulli: “një gjarpër vërtet ilirik…etj. etj”. Ilirik: ishte ndofta sugjestionues stili kursiv për këtë fjalë? …

Shumë persona ndofta nuk e dine, prandaj po ua themi ne, se shpesh popujt primitive marrin një emërtim ethnosi me funksionin e saktë që të trembin fqinjët dhe armiqtë e tyre ose për t’ju kushtuar ndonjë kafshe të shenjtë brenda fisit të tyre; e gjitha kjo quhet : totemizëm.

Piçenët antik kishin si kafshë të shenjtë qukapikun, laraskën: picus në gjuhën latine, nga ku kemi emërtimin: Piçen, Hirpinët kishin ujkun, nga hirpus “lupo”(ujk). Ilirët është e mundur që në fillim të jetonin afër ndonjë lumi ose liqeni, ashtu si edhe fisi ilir i Enkeleive “ngjalat” (nga

), që sipas një hipoteze të arsyeshëme të përpiluar nga i madhi Anton Mayer e merrnin emrin (ajo që gjuhëtarët quajnë eponim), nga një parardhës-gjarpër të quajtur Illuriòs “gjarpër” (i biri i Kadmit të famshëm). Shume shpejt për Ilirët, sidomos për ata të jugut, gjarpëri do te bëhej kafsha e nëndheshme personifikuese, e lidhur ngushtë me kultin e të parëve dhe me kompleksin magjik fetar të pjellorisë së tokës dhe të gruas, duke u shfaqur shpesh i përfiguruar në basorelievë, bizhuteri dhe skulpturat e basheve të anijeve.
Besimet e forta në gjarperinj dhe dragonjë me sa duket kanë qëne shkas i pengimit te përhapjes së krishtërimit, ashtu siç del edhe nga jeta e Shën Ilarionit e shkruar nga iliri shën Jeronimi; Ilarionit ju desh të eliminonte të tëmerrshmin Boas që shkatërronte Epidauron duke përlarë kafshë dhe njerëz , për të bindur paganët që të konvertoheshin.

Pas gjith kësaj që tham deri tani, le të vëzhgojmë formën gjuhësore.

Rrënja *il – (ngaindo-europiania që e gjejmë edhe në gjuhë të tjera indo-europiane si greqishtja ku kemi “përdredh, mbështjell, shtrydh”: illòs “i vëngër”, dhe nuk është nevoja që tua them unë pasi është tipike e gjarprit që të lëvizë në atë mënyrë.' Rrënjës *il- iu shtua prapashtesa -ur, që në zonën ilirike (siç ështe në librin tim edhe në atë paleosarde) ështe goxha e përhapur; do të kemi kështu: ilur-, dhe deri këtu gjerat qartësohen në sasi të konsiderueshme. Mungon pjesa finale –ci, -tzi: që për ta shpjeguar kam përdorur gjuhën shqipe e cila na ofron një prapashtesë - çi – thi për të na treguar prapashtesën zvogëluese.
Zgjidhja që unë ofroj sidoqoftë është një formë e mundëshme: * ilurci dëfton “gjarpërushin” dhe si i tillë ka hyrë në latinishten popullore të Sardenjës, e ndryshuar shpesh herë nga takimi me nyjen letrare “il, lo” (me anë të mekanizmit të bashkëngjitjes/ ndarjes ashtu siç ndodh në rastet e tjera të treguara hollësisht nga Wagner në librin Historische Lautlehre des Sardischen)
Pra gjarpëri i ujit të Sardenjes ka si në thelb ashtu dhe formalisht një rrënjë ilire.

Bibliografia e përdorur:
M.L. Wagner, Fjalori Etimologjik i Sardenjës, Heidelberg 1960-64 (M.L. Wagner, Dizionario Etimologico Sardo, Heidelberg 1960-64)
M. Alinei, Nga toteizmi në krishtërimin popullor, Alessandria 1984 (M. Alinei, Dal totemismo al Cristianesimo popolare, Alessandria 1984)
M. Pittau, Fjalori i gjuhës Sarde I-II, Cagliari 2000-2002 (M. Pittau, Dizionario della lingua Sarda I-II, Cagliari 2000-2002)
A. Mayer, Die Sprache der alten Illyrier, Wien 1959
A.Stipcevic, “Simbolizmi ilir dhe simbolizmi shqiptar” në Iliria 5, 1976 (A.Stipcevic, "Simbolismo illirico e simbolismo albanese" in Iliria 5, 1976)
M. Camaj, Albanische Wortbildung, Wiesbaden 1966
J. Pokorny, Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, 1959
D. Srejovic, Iliret dhe Thrakët, Milano 1996 (D. Srejovic, Illiri e Traci, Milano 1996)
J. Wilkes, Ilirët midis identitetit dhe integrimit, Genova 1994 (J. Wilkes, Gli Illiri tra identità e integrazione, Genova 1994)
E. Blasco i Ferrer, “Etimologjia dhe etnogjuha: emra zoologjik të perafërt dhe totemizëm në Sardenjë” në Fletore të Semantikës xxii, 2001 (E. Blasco i Ferrer,“Etimologia ed etnolinguistica: zoonimi parentelari e totemismo in Sardegna” in Quaderni di Semantica xxii, 2001)

Per consultare la versione in lingua italiana:http://web.tiscali.it/sardoillirica/sardoillirica/SERPE.ILLIRICA.htm

Kur ne Oliena flitej shqip

nga  Alberto G. Areddu

 (Përktheu nga italishtja në shqip Brunilda Ternova)

Vëzhgoni periferinë e Sardenjës qëndrore që shihni këtu të fotografuar, e famëshme për verën e saj, për djathërat e saj, për eskursionet malore, për aktivitetet e saja kulturore  dhe  për faktin e të qënit vëndlindja e futbollistit sardenjas më të njohur në botë.

Besoj e keni kuptuar edhe vet (sepse e thot edhe vet titilli), në të kundërt ua them unë: kjo qelizë e vogël sardenjase është Oliena, ose ashtu si shqipërohet në ditët e  sotëme Ulìana.

Ashtu  gati si të gjitha  qëndrat e Sardenjës, mban një emër i cili i shpëton hetimeve të kryera shkencërisht, e dikush mendon se ka të bëje me vajin meqënëse zona është e mbushur me pemë ullinjsh (por ato i kanë sjell Pizanezët kur emri Olian egzistonte prej kohësh). Po në zonat e Sardenjës ku nuk egzistojnë?  Të tjerëve u ka ardhur në mend  Iliens-ët (bijt e …Ilio,  nga ku  thonë se rrjedhin një pjesë e sardenjasve Nuragic).

Hetimi im, që nis pikërisht këtu përpiqet të vëjë në dukje se si prapashtesa –ena, -ana është shumë e dendur në toponimet e substratit pre-romak; dhe pikërisht këtu shkolla mediterraneiste ka kundërshtuar: “punë afrikanësh”, ndërkohë hipoteza orientalizuese, e mbrojtur në Sardenjë vetëm nga Pittau përgjigjet : “punë etruskësh”.

Por le të shohim temën (pjesën e fillimit), e cila është Oli- dhe për momentin  le të ndalemi  këtu.

Duket sikur parardhësit tanë të largët, kanë dashur të na lënë qëllimisht aty këtu ndonjë gjurmë të kalimit të tyre mbi tokë, pasi duke gërmuar në nëntokën e Olienës në mesin e tetëqindës (shek. 19-të) arkeologu Giovanni Spano nxori në dritë  një statujëz të epokës romake, e cila pas ribashkimit të pjesëve të thyera, u përcaktua në fillim se i përkiste Belzebù-s, mbretit të mizave të traditës semite (meqënse dukej i mbuluar nga mizat). Pastaj u përcaktua se i përkiste një figure, për të cilën deri në atë moment dyshohej nëpërmjet burimeve greke, se i përkiste Sardenjës prehistorike:  asaj të Aristeo-s, prurës mitik i teknikave të reja në bujqësi, në vreshtari dhe  sidomos në bletari, i ardhur, kushedi se kur nga Tebe në  Boeci (klasikja dritë e lindjes “ex oriente lux” ¹).  Bletët e skalitura mbi gjoks tregojnë se bëhej fjalë për një statujëz kushtuar këtij shpikësi lindor; Jo vetëm kaq, por edhe vëndi ku u gjet  statujza fliste qartë: lokaliteti  Su medde (ose “sa 'idda de su Medde”), është një variant lokal i gjuhës sarde  “su mele” (mjalti) (dysor  i latinishtes “Mel(l)e”). Por ajo për të cilën askush nuk u thellua në studime ishte fakti se statujza ishte gërmuar brenda në një  fushë  (salto ²) e njohur ndryshe: Dule (edhe sot njihet kështu).

Kjo fjale nuk ka asnjë zbërthim të përshtatshëm në latinisht, ndërsa  lexuesi shqipfolës e di që ajo bashkëtingëllon në mënyrë perfekte me shqipen: dyllë (që eshte fjalë origjinale shqiptare dhe nuk ështe huazim as latin, as turk dhe as sllav)

Atëherë, kjo mund të jetë nje rastësi, bota ështe e mbushur me ngjashmëri të rastësishme: ngjashmëria e famshme anglosaksone me atë persiane e fjalës “bad” që ka të njëjtin kuptim “i keq ”, por që  origjinën etimologjike e ka të ndryshme. Pra mund edhe të jetë rastësi. Por në librin tim gjënden edhe rrethana të tjera rastësore  si këto.  Madje, nëse nga një gjurmë e vogël duhet patjetër të nxirret një element  deduktiv përfundimtar, unë rikthehem sërisht në Oliena për të bër një pyetje retorike: “ Një territor i cili na sjell që nga periudha e lashtesisë një statujëz kushtuar hyjnisë së bletarisë, a mund të ketë në thelb ndonjë arësye për tu përcaktuar si “vend i huallive të mjaltit”?

Përgjigja ime është po, pasi lexuesi shqiptar e njeh mire, sidomos e njeh   mirë edhe ai Arbëresh (shqiptarët e  Italisë), të cilët kanë ruajtur një variant akoma më të pastër të fjalës “huall” që në gjuhën e tyre tingëllon: hol-i !!!

Edhe kjo fjalë (ashtu si mendojnë studjuesit Meyer, Çabej, Demiraj dhe Orel) është  indoeuropjane, e përafërt me latinishten  alveus, me greqishten  aulos,  e mbi të gjitha me sllavishten ulьjь dhe lituanishten  aulys që nënkuptojnë ”huall bletësh”.

Unë e di që në këtë pikë lexuesit skeptik do shtrembërojnë fytyrën, pasi  natyrisht është e vështirë të bindesh; dhe kanë të drejtë duhet më tepër: toponomastika  ka qënë gjithmon një argument i squllët  me të cilën rezikon të rrëshqasësh dhe të mos ngrihesh më në këmbë.   

Dakord o mosbesues, ja ku e keni të servirur.

Atëherë, në territorin e dëftuar (Oliena, Orgosolo dhe Ogliastra), ekziston një fjalë që prej dhjetra vjetësh ka çmendur në fillim Wagner (kontrollo të famëshmen DES në faqe 489), dhe më pas të gjithë gjuhëtarët: “eni”, “enis”  ose “eniu”. Me këtë fjalë misterioze  në këtë krahinë të Sardenjës  dëftohet pema e Bërshenjës (klasifikuar, dhe ështe e rastit ta themi, me emrin taxus bacchata).  Dikush mendonte se kishte lidhje me gjuhën Baske,  e dikush tjetër ka thënë: nuk e di.

Është e kotë që ta them unë, shqipja e njeh tashmë:  pasi për të njëjtën bimë  përdor emërtimin   enjë (që tingëllon si emëri i një këngëtareje irlandeze), e cila është një fjalë misterioze edhe për shqipen, dhe në librin tim kam kërkuar ta interpretoj ( me anë të zbërthimit indoeuropjan).

I dashur lexues, nëse deri këtu nuk kam mundur të të bind atëherë vijo të më ndjekësh: kjo ështe vetëm kopertina, faqe të tjera  do vijnë, e kush e di, ndofta përgjatë  rrugës për në  Damastion ³ do konvertohesh edhe ti në ilirizëm!!!

1)    ex oriente lux, është një frazë që përdoret për të treguar se kultura njerëzore e ka patur origjinën e saj në lindje.

2)    salto, ështe një term  sardo-latin me të cilin nënkuptohej një territor jashtë territorit qytetar. 

3)    Damastion, ishte një qytet antik në rrethinat e liqenit Ohër i banuar nga iliro-dardanët në të cilin mbreteronte në shek. e 4-ët para erës sonë mbreti ilir Bardhyli.

Bibliografia e përdorur:

Angiolillo S., “Aristeo in Sardegna” in Bollettino di Archeologia 5/61(1990), 1-9

CASTIA S., "Aristeo il protos euretes" in La Sardegna e i miti classici, Olbia 1996, 19-22

Çabej E., Studime etimologjike në fushë të shqipes, Tiranë 1982

Demiraj B., Albanische Etymologien, Amsterdam-Atlanta 1997

Meyer G., Etymologisches Wörterbuch der Albanesischen Sprache, Strassburg 1891

Orel V., Albanian Etymological Dictionary, Leiden-Boston-Köln 1998

Pianu G.,  “Il mito di Aristeo in Sardegna” in Zucca 2004, 96-98

Pittau M., I nomi di paesi città regioni monti fiumi della Sardegna significato origine, Cagliari 1997

Sanna S.,  “La figura di Aristeo in Sardegna”, in Zucca 2004, 99-111

Spano G., “Statuetta d’Aristeo in bronzo” in Bullettino Archeologico Sardo I (1855) 65-71 [testo in http://www.comune.oliena.nu.it/conosci_secondo.php?mpos=50&id=20&bar=arch]

Spiggia S., Le api nella tradizione popolare della Sardegna, Sassari, 1997

Wolf H. J, Toponomastica barbaricina, Nuoro (1998)

 “       “    “La toponomastica preromana in Sardegna”, in Max Leopold Wagner. Lingua e cultura sarda, Atti Conv. Int. di ling. sarda (a cura di D. Turchi), Oliena 23-3 2003, 49-58 (2004)

Zucca R, (a cura di) LOGOS PERI THS SARDOUS. Le fonti classiche e la Sardegna, Roma 2004

Per consultare la versione in lingua italiana:http://web.tiscali.it/sardoillirica/sardoillirica/OLIENA.ILLIRICA.htm