Le verità del giornalista albanese Marin Mema “persona non grata” in Grecia!

Marin Mema, giornalista di professione nasce in Albania il 22 marzo 1981.  Laureato in Giornalismo nel 2003, lavora  dal 2002 per il canale televisivo albanese Top Channel. 

 di Marin Mema 

(tradotto in lingua italiana da Brunilda Ternova) 

 Il 19 agosto 2012 il giornalista è stato dichiarato ‘persona non grata’ con la motivazione che è un pericolo per la sicurezza nazionale e l'ordine pubblico in Grecia. Questa decisione è stata presa dopo la realizzazione di una serie di documentari nel Paese vicino e non solo, i quali si incentravano sulle verità storiche tra i due Paesi, e nulla più. Verità storiche che non possono e  non devono essere dimenticate poiché stanno alla base delle relazioni tra l'Albania e la Grecia. Ecco perché è stato presa questa decisione ai danni del giornalista Marin Mema.

Nel Marzo del 2007, il giornalista Marin Mema realizza il documentario “Il Cavallo di Troia” riportando all’attenzione del pubblico il massacro di Peshkepia risalente al 10 aprile 1994, durante il quale gli  squadroni estremisti greci di MAVI  (Fronte per la Liberazione del Nord Epiro) uccisero il soldato Arsen Gjini e il capitano Fatmir Shehu e ferirono tre soldati albanesi.

Nell’Ottobre del 2009, il giornalista Mema insieme con Myslym Pashaj - colonnello in pensione ed ex dirigente del Centro Cartografico dell'Albania -  realizzano un programma  riguardo l'accordo sulle frontiere marittime mostrando direttamente sul terreno tutto il saccheggio che il territorio albanese stava subendo a causa di questo scellerato accordo.

Nell’Ottobre del 2009 il giornalista Marin Mema nel programma  “L’Altra Albania” riporta fatti riguardo la chiusura della scuola di Boboshtica nella città di Korca e il trasferimento dei suoi studenti nella scuola greca Omiros.
Nel Giugno del 2010, Marin Mema  diffonde e rende di pubblico dominio la manipolazione della storia da parte di Vasil Bollano - ex sindaco del comune di Himara – mostrando durante la trasmissione ‘L’Altra Albania’ i dettagli di questa deformazione già pubblicata nel sito ufficiale del comune di Himara.

Nel Febbraio del 2011, il programma “L’Altra Albania” riporta la realtà dei villaggi  albanesi di Ciamuria (Cameria) che oggi risultano nel territorio greco. In questo contesto, durante la realizzazione della trasmissione, il giornalista  Marin Mema insieme con la sua troupe televisiva vengono posti sotto monitoraggio dagli agenti greci dei servizi segreti. Monitoraggio  questo che proseguirà fino al confine con l'Albania.

Nell’Aprile del 2011, nel programma “L’Altra Albania” viene riportato l'abbandono delle scuole albanesi in alcuni villaggi di Saranda e il trasferimento dei loro studenti – motivato dalla presunta  assenza delle condizioni minime degli ambienti scolastici - nelle scuole greche in Grecia, cioè oltre il confine. Tutti i costi di questa onerosa operazione sono a carico dello Stato greco e prendendo in considerazione la situazione disastrosa economica della Grecia, sbalordisce il fatto che lo Stato Greco riesca a trovare tanti soldi da spendere a fondo perduto per cittadini non greci.

Nel Giugno del 2011, il giornalista Marin Mema attraverso il programma “L’Altra Albania” getta luce sullo scandalo che aveva investito il Palazzo di Cultura “Naim Frasheri” nella città di Permet  – sud Albania. Anche se il Tribunale della città aveva dato giustamente ragione all'istituzione culturale, persone pagate dallo Stato greco lavoravano in pieno regime di illegalità per costruire una chiesa all'interno del Palazzo della Cultura, deturpando in tal modo completamente il palazzo. Oltre ai lavori in corso, che venivano eseguiti durante le ore di notte, la troupe televisiva della trasmissione scopre le modifiche apportate nella struttura interna dell'edificio e le fondamenta della chiesa che erano state colate sempre all’interno dell’edificio. E tutto questo in totale opposizione alla decisione del Tribunale che aveva costituito il divieto della costruzione della chiesa greca.

Nel Giugno del 2011,  il giornalista Marin Mema pubblica per 5 giorni di fila nel giornale albanese “Shqip” un Dossier che riguardava l’operato dei servizi segreti greci in Albania. In questo Dossier, attraverso documenti verificati, venivano esposti in esclusiva i nomi delle persone coinvolte con i servizi segreti greci che operavano dagli anni ’20 fino agli anni ’90. Tutto il Dossier era basato su documenti d'archivio dello Stato e sull'Archivio del Ministero degli Interni.

Nel Settembre del 2011, il giornalista Marin Mema viaggiando a Negovan, villaggio di Papa Kristo Negovani -  figura patriottica albanese importante, capo religioso e scrittore -  riporta per il pubblico la realtà della vita degli albanesi nel villaggio: le loro paure, e soprattutto il timore dei discendenti della famiglia di Papa Kristo Negovani di affermare che sono albanesi.

Nell’Aprile del 2012, nella trasmissione “L’Altra Albania” il giornalista Mema fornisce prove dalla città di Saranda di come le autorità greche stavano applicando in segreto l’accordo per la spartizione del mare, respinto dalla Corte Costituzionale albanese: la pressione che veniva esercitata  sui marinai e le mappe distribuite – che erano diverse dalle mappe riconosciute a livello internazionale – erano la base dello scandalo che venne pubblicato in questa occasione.

Nel Giugno del 2012, il giornalista realizza una trasmissione nel paesino di Dropull sulla coesistenza esemplare tra albanesi e la minoranza greca in Albania. La collaborazione e lo spirito fraterno senza pregiudizi come ponte di collegamento tra i due Paesi.

Marin Mema: “Non ho mai voluto, non ho mai chiesto e non avrei mai permesso alla mia persona di creare problemi tra il popolo albanese e quello greco. Mai! Tutto quello che ho portato nei miei programmi sono relativi alle verità storiche, verità inconfutabili sulla base di fatti, e non soggettive. Fatti su cui si basa ogni giornalista, ogni storico e ogni uomo semplice.
Il razzismo , l'odio e tutto ciò che è affine non ha niente a che fare con i miei programmi nei quali vengono criticate solo quelle strutture, quelle persone, quei gruppi estremisti che vogliono nei giorni nostri cancellare le tracce della storia, esercitando violenza e pressione sugli albanesi. I toni estremi non hanno niente a che fare con il giornalismo e con le sue verità incrollabili e perciò i toni estremi non erano e non potranno mai essere al centro del programma “L’Altra Albania”.
La storia non può morire e non può essere cancellata a prescindere dalle posizioni dei paesi vicini e/o delle politiche serviliste dei nostri governanti e dei loro sostenitori. Nessuna persona collusa sarà in grado di contrastare realmente lo svelamento delle verità dell’Albania e degli albanesi,  poiché entrambi lo Stato e il suo popolo non potranno mai morire.
La storia del popolo albanese è una storia antica tanto quanto il mondo, e anche se vorranno cancellarla non riusciranno mai a realizzarla. Noi siamo stati, siamo e saremo sempre le Aquile di questa terra!”

Alla frontiera albanese –greca  gli venne comunicato dalle autorità greche che non avrebbe potuto oltrepassare il confine, in quanto dichiarato ‘persona non grata’ a causa del suo lavoro giornalistico realizzato in Grecia. Questa decisione venne iscritta nel registro del sistema nazionale greco ed è a tempo indeterminato.

Video in lingua albanese a cura di Etnor Canaj / Video ne gjuhen shqipe pergatitur nga Etnor Canaj:

 

Tefta Tashko Koço, bilbili shqiptar.

nga Brunilda Ternova

Sopranoja Tefta Tashko Koço, një nga figurat e rëndësishme të interpretimit vokal në Shqipëri, me zërin e saj të bukur dhe autentik, gjatë karrierës së saj të shkurtër shpalosi një talent të jashtëzakonshëm të muzikës lirike qytetare shqiptare dhe një repertor të pasur të muzikës operistike klasike. E lindur në Egjipt në vitin 1910, pjesëmarrëse aktive që në femijërinë e hershme në jetën artistike të Korçës, e formuar artistikisht në Paris dhe në Romë, bilbili shqiptar që i dhuroi emocione të papërshkrueshme publikut të epokës, do të ndahej nga jeta në moshë shumë të re duke lënë një boshllëk të thellë në kulturën dhe artin shqiptar.

Vitet e Para

Tefta Tashko Koço u lind më 2 nëntor 1910 në Fajun te Egjiptit, nga një familje intelektuale dhe patriotike shqiptare. Babai, Thanas Tashko, me origjinë nga Frashëri i Korçës, emigroi në Egjipt bashkë me bashkëshorten Eleni Zografi, e cila ishte e bija e patriotit shqiptar Pandeli Zografi.
Thanas Tashko ishte një nga figurat më të rëndësishme të diasporës shqiptare në Egjipt dhe mbështetës i shumë nismave kulturore dhe patriotike: ishte botues i gazetave “Shkopi”, “Sopata” dhe “Rrufeja”, ishte autor dhe aktivist i projekteve patriotike “Fan S. Noli Noli” dhe “Vatra” me seli në Sh.b.a., ishte promovues dhe furnizues me armë i patriotëve që luftuan kundër Perandorisë Otomane për pavarësinë e Shqipërisë, etj.

Në vitin 1921 - gjashtë vjet pas vdekjes së bashkëshortit - Eleni Zografi bashkarisht me fëmijët, 4 meshkuj dhe 3 femra, kthehet dhe vendoset në qytetin e saj të lindjes, në Korçë - që ishte një nga qëndrat më të rëndësishme kulturore të vendit e që gelonte nga aktivitetet artistiko-kulturore. Gjejmë në këtë periudhë kohe grupin muzikor “Vatra” dhe “Lira”, Shoqërine e Arteve të Bukura si dhe shumë grupe të tjera të vogëla kulturore të cilat ishin po aq produktive sa edhe më të njohurit.
Tefta ishte që në fëmijërine e saj të hershme një protagoniste e spetakleve muzikore, dhe filloi të aktivizohej në grupet e ndryshme artistike bashkarisht me Jorgjie File Truja (një tjetër artiste e muzikës vokale shqiptare), duke marre pjesë si soliste në shfaqjet artistike që organizoheshin shpesh në qytet. Falë talentit të saj, me 26 qershor 1926, në moshën 15-vjeçare ajo u paraqit me koncertin e saj të parë zyrtar para artdashëve të qytetit. Këto aktivitete artistike kushtëzuan ndjeshëm fatin dhe zgjedhjet e saja të ardhëshme artistike dhe të jetës. Tashmë, kishte lindur një artiste!

Në Francë

Ndërmjet 1927 dhe 1935, Tefta u zhvendos me familjen e saj në Montpellier të Francës, ku filloi studimet muzikore të shkollës së mesme për kanto me rezultate shumë premtuese. Në vitin 1930 do të regjistrojë në Paris për shtëpinë diskografike “Pathe”, këngët e para popullore shqiptare me grupin e njohur iso-polifonik lab të kompozitorit Neço H. Muko.

Në vitin 1931 fillon vitin e parë të studimeve për kanto pranë ‘Conservatoire National de Musique et de Déclamation’ me mjeshtrat e kalibrit të Jean Sere, Leo Bermandi e te André Gresse. Në shtator po të atij viti, ajo do te jete pjesemarrse në konkursin muzikor “Një Opera Komike” (ita. Un’Opera Comica) i organizuar nga Konservatori i Parisit, duke luajtur rolin e ‘Madama Butterfly’. E zgjedhur në mënyrë unanime nga juria midis 127 kandidatëve të tjere te pranishem ne konkurs, u vlerësua për cilësine e saj te lartë vokale dhe interpretuese, duke u renditur  nder te parat ne mesin e 17 fituesve. Ne fund te vitit të parë, do te marre pjesë në një konkurs të kantos lirike, duke fituar çmimin e dytë. Ndersa midis viteve 1935-1936 do te mbaroj specializimin per kanto në Romë (Itali).

Kthimi në Shqipëri

Aromen e tokes se saj, megjithatë, kurrë nuk e kishte harruar. Më 26 nëntor 1935, pas kthimit të saj në Shqipëri, Tefta realizoi koncertin e saj të parë në qytetin e Korçës, duke arritur një sukses te jashtezakonshem. Vitet 1935-1939 ishin për të një periudhë e karakterizuar nga një punë e madhe dhe intensive artistike, plot me koncerte te cilat zhvilloheshin në të gjithë vendin: Tiranë, Shkodër, Durrës, Korçë, Elbasan, Vlorë, Berat, etj.

Në një letër drejtuar kompozitorit te njohur shqiptar Baki Kongoli, e cila daton pikerisht në këtë periudhë, duke shpjeguar vështirësite e ndryshme me të cilat përballej në turne, ajo shkruan: “Koncerti u prit me entuziazëm nga publiku dhe këngët e Elbasanit u pelqyen e u percollen me sukses. Kjo persa i perket kënaqësise morale, ndersa persa i perket anës materiale, u detyruam të paguanim 37 franga ari nga xhepat tona për shpenzimet e pianos dhe te salles per koncertin”.

Në këto shfaqje Tefta do te shoqërohej ne piano fillimisht nga pianisti Tonin Guraziu i cili me pas do te zëvendësohet nga pianistja e talentuar Lola Aleksi Gjoka. Në vitet e para të luftës se dyte boterore, Tefta do te realizoje një sërë koncertesh ne radio dhe disa të tjera drejtepersedrejti nëper qytete të ndryshme shqiptare. Për disa kohë u angazhua edhe në përgatitjen e talenteve të reja në Liceun Artistik, duke punuar si docente - një post që u detyrua ta braktise për shkak të shfaqjes së sëmundjes në vitin 1937.

Në të njëjtin vit, ajo do të njihet me baritonin Kristo Koço, edhe ai gjithashtu një artist i diplomuar jashtë vendit e i sapokthyer në Shqipëri. Do te martohen në vitin 1940 e nje vit me pas do te nisen per në Milano, ku Tefta regjistron nje sere këngësh të muzikës popullore shqiptare. Gjate kthimit per ne atdhe do t’u linde djali i tyre, Eno, i cili vite me pas duke ndjekur gjurmët e prindërve të tij do të bëhet dirigjent orkestre i muzikës klasike e i njohur në shkallë kombëtare dhe ndërkombëtare. Eno Koço ka botuar në vitin 2000 një libër dedikuar nënës se tij të titulluar “Tefta Tashko dhe koha e saj” i cili përmban dëshmi të shumta që pershkruajnë jetën e kësaj gruaje të jashtëzakonshme dhe të talentuar .

Repertori Muzikor

Tefta Tashko Koço renditet në atë grup artistësh të talentuar të cilët në fillim të shekullit të njëzetë, pasuruan repertorin e muzikës popullore tradicionale dhe qytetare shqiptare me forma dhe finesa të reja teknike. Shumë nga artistët e asaj kohe - përmes zërave operistikë të sopranove, të tenorëve dhe të baritonëve – i transformuan këto dy zhanre muzikore duke i lartësuar falë interpretimeve cilësore artistike. Zërat e këngëtarëve profesionalë shqiptarë të atyre viteve, në përgjithësi gërshetoheshin me tingujt instrumental perëndimor të orkestrave, me intonacionet e rafinuara si dhe me formulimin konceptual të muzikës klasike. Tefta Tashko Koço i përkiste artistikisht muzikës së dhomës që dëftonte origjinën gojore të këngës popullore shqiptare, si dhe asaj operistike që bazohej në leximin dhe përpunimin e partiturave. Ajo i konceptonte këngët lirike qytetare si arie dhe arioza e kishte si qëllim kryesor gjatë interpretimeve arritjen e frymëzimit melodik - i cili krijonte imazhin e tingullit dhe te ritmit muzikor të këngës.

Janë tashme të njohura edhe sot e kësaj dite për publikun shqiptar këngët e repertorit të saj që i përkasin kësaj shkalle muzikore, si: Kroi fshatit tonë, Dola në dritare, Kur më vjen burri nga stani, Oh ku po shkon moj goce e vogël, Unë o ty moj të kam dasht, Ishin dy kunata, Zare trëndafile, Bilbil çapkëni, Qante lulja lulen, Kenke nur i bukurisë, Fryn Veriu, etj.

Shumica e këngëve të repertorit të saj i përkasin poemave dhe poezive të njërit prej miqëve të saj më të mirë, të madhit Lasgush Poradeci. Gjejmë katër poezi të shndërruara në këngë dhe me muzikë të kompozitorit Dhimitër Kovaçi: Të ritë e vitevet të mi, Fryn Veriu, Foli nëna me vajtim, Mall i vjershëtorit; Dy të tjera me muzikë të kompozitorit Kristo Kono: Kur mu rite vogëloshe dhe Kroi i fshatit tonë;  Ndërsa ‘Kush ta fali bukurinë’ me muzikë të kompozitorit Dhimitër Falli.

Poeti yne i madh Lasgush Poradeci do të shprehet për Teften në këtë mënyrë: “... Tefta ishte një artiste e cila kishte vendosur të merrej me Art në kuptimin e vërtet të fjales dhe jo ta përdorte atë thjesht si një instrument për tu ushqyer. Ajo edhe pse kishte mundësi të punonte si docente deshironte të jetonte me frytet e artit dhe të koncerteve të saja. Në drejtim të Teftës nuk mund të them thjesht gjëra informuese, por unë jap gjithë zemrën time.” Përveç këngëve popullore dhe lirike shqiptare, Tefta futi në programet dhe në shfaqet e saja edhe ariet e muzikës lirike klasike të autorëve të njohur në nivel botëror si Wolfgang Amadeus Mozart, Gounod, Franz Schubert, Giuseppe Verdi, Donizetti, Pergolesi, Belini, Puccini, Rossini, etj.

Jeta e saj edhe pse e shkurtër ka qenë shumë aktive dhe intensive, plot me koncerte dhe shfaqje në të cilat nderonte veten dhe vendin e saj edhe në teatrot europjane. Ajo mori pjesë në vitet 1937 dhe 1938 si soprano profesioniste në Panairin Lindor (ita. Fiera dell’Est) në Bari të Italise. Në vitin 1938 me artisten Lola Aleksi Gjoka do të jetë prezente në Panairin Francez në Paris të Francës. Së bashku me një tjetër këngëtare të famshme të epokës Marie Kraja dhe me këngëtarë të mirënjohur shqiptarë të atyre viteve - si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali, etj – mori pjesë në Festivalin e Folklorit të mbajtur në Firence të Italise më 30 maj 1939. Në vitin 1945, interpreton me sukses rolin e Mimi-së në operën “La Boheme” nga Giacomo Puccini, pastaj rolin e Rosinës në “Berberi i Seviljes” nga Gioachino Rossini, rolin e Violetës në “La Traviata” nga Giuseppe Verdi,  rolin e Leilës në “Peshkatarët e Perlave” nga Georges Bizet, etj.  Regjistroi dy herë për shtëpinë diskografike italiane “Columbia” - gjatë viteve 1937 dhe 1942 -  disqe të cilat përmbajnë shumë këngë të shkëputura nga repertori i muzikës klasike vokale dhe 45 këngë lirike të muzikës qytetare shqiptare. Regjistrimet diskografike u shoqëruan nga orkestra e mirënjohur italiane e ‘Teatro alla Scala’ e udhëhequr nga dirigjentët Segurini, Rizza, Consiglio e Ruisi.

Tefta kishte një repertor prej rreth 90 këngësh popullore që i përkisnin të gjitha rajoneve shqiptare e rreth 36 prej tyre ishin regjistruar në disqe rreth viteve 1930, 1937 dhe 1942 në Paris dhe në Milano. Vlen të përmendet se, në një pjesë te rasteve regjistrimet janë bërë me nxitim dhe jo gjithmonë kur cilësia e zërit te sopranos ishte në formën e saj më të mirë. Megjithë mungesën e cilësisë teknike të regjistrimeve 78 gpm (rrotullim për minutë) të viteve 1930 si dhe ato të kryera në shirita rreth viteve 1940 dhe 1950, këngët e regjistruara janë dokumente të paçmuara që përmbajnë konceptin interpretues të këngëtares.

Stili i saj i këngës lirike qytetare adoptoi nga arti i kultivuar delikatesën e nevojshme për të prodhuar linja elegante melodike. Tefta Tashko Koço është vlerësuar nga kritika shqiptare dhe ndërkombëtare si një soprano lirike me një formacion të përsosur: tone të lehta dhe të gjalla, intonacione të pastra dhe të qarta, teknikë të përsosur vokale dhe performancë skenike të matur dhe të rafinuar.

Fikja e zërit te bilbilit

Tefta sëmuret rëndë e në vitin 1946 shtrohet në spital për tu kuruar kundër sëmundjes së kancerit që po e vriste dalëngadalë. Edhe pse mjeket u përpoqën të kryenin gjithçka të mundshme për ta kuruar me teknikat e kohës, nuk ishin në gjendje që ta shpëtonin nga vdekja. Ajo energji e pashtershme që e kishte karakterizuar gjatë gjithë jetës së saj tani po shkonte drejt fundit.

Rreth mesnatës së 22 dhjetorit 1947, në moshën 37 vjeçare, do të shuhet jeta e një artisteje të madhe dhe sublime të kulturës muzikore shqiptare. Ajo ishte e bukur dhe elegante, e talentuar dhe me stil te rafinuar, serioze dhe konstante në punën e saj, ambicioze dhe e disiplinuar në drejtim të përsosmërisë së saj artistike. Muzika kishte mbetur gjithmonë pjesë e jetës dhe qënies së saj. Edhe pse nuk i realizoi të gjitha ëndrrat dhe projektet që kultivoi për vite me radhe në fushën e saj profesionale, arriti të na lërë në trashëgimi krijimet voluminoze artistike që dëshmojnë për atë që dikur konsiderohej përsosmëria e këngës së kultivuar shqiptare. Ajo dhe arti i saj ishin një sinergji e konsoliduar e hijeshisë femërore dhe e kulturës shqiptare të niveleve të larta që sot më shumë se kurrë - kur arti është trasformuar në një kontekst pa përmbajtje - na ofron sugjerime për reflektime të mëtejshme. Pas vdekjes i’u akordua titulli kombetar “Artiste e Popullit” e sot në Shqipëri për nder të saj jepen çmime dhe organizohen gara e konkurse artistiko-kulturore.

versione in lingua italiana: http://brunildaternova.blogspot.it/2010/03/tefta-tashko-koco-lusignolo-albanese.html 

Skënderbeu, Mbreti Luftëtar i Shqipërisë

nga Brunilda Ternova

“Fati i një njeriu u trasformua në një betejë epike për lirinë e kombeve, lavdia ka një çmim të tmerrshëm.”
Filmi dokumentar “Skënderbeu - Mbreti Luftëtar i Shqipërisë” (eng. Scanderbeg -Warrior King of Albania ) rindërton portretin e heroit kombëtar shqiptar Gjergj Kastrioti Skënderbeut, bazuar kryesisht në veprën “Historia de vita et gestis Skanderbegi, epirotarvm principis” shkruar rreth 1508 dhe 1510 nga murgu shqiptar Marin Barleti.

Për të rikujtuar historinë e asaj epoke, janë përfshirë një sërë materialesh dhe intervistash me një panel ekspertësh dhe historianësh shqiptarë e të huaj të mesjetës së vonë. Shkruar nga Nua Gjelaj dhe me regji të Nick Gjonaj, premiera e filmit dokumentar u shfaq në Nju Jork më 11 shkurt 2007.  Të dy u takuan rastësisht në vitin 2002, në sajë të një pikture mbi Skënderbeun, realizuar dhe të vënë në shitje nga Gjelaj e cila u ble më pas nga Gjonaj. Pas disa takimeve me ç’rast biseduan mbi interesat e tyre kulturore të përbashkëta dhe mbi admirimin personal që kishin për figurën e Skënderbeut, u angazhuan për pesë vjet rresht në prodhimin e këtij dokumentari.

Bashkë-prodhuesit e dokumentarit

Projekti fillimisht kishte nisur si një nismë personale e Gjelaj dhe Gjonaj që bashkarisht vendosën të themelonin “Illyria Entertainment Group” me qëllim promovimin e kulturës shqiptare. Pas një periudhe kohe, për shkak të mungesës së fondeve, i’u drejtuan për ndihme shoqatave shqiptare në Shtetet e Bashkuara të cilat fatkeqsisht ose nuk ishin të gatshme për ti mbështetur ose nuk kishin mjetet financiare për ti ndihmuar. Por këmbngulja u tregua e dobishme. Shumë qytetarë amerikanë me origjinë shqiptare të cilët dëshironin realizimin e projektit të tyre, i kontaktuan me e-mail për ti  ndihmuar financiarisht. Gjatë kësaj periudhe, hyn në skenë edhe producentja ekzekutive e dokumentarit Tringa Gojcaj, agjente e pasurive të paluajtshme, e cila u siguroi mbështetjen financiare që i dha projektit një shtyse të madhe përpara. “Kur u takova me Nikun dhe Nuan, pashë se dy të rinjtë kishin përfunduar në një qorrsokak për një projekt të cilin e kishin shumë përzëmër. Ne nuk i’u futëm këtij projekti për tu pasuruar, por jemi vërtetë të bindur se kjo histori është jashtëzakonisht e rëndësishme dhe duhet të tregohet për tu njohur” – tregon Gojcaj mbi takimin e saj me dy prodhuesit.

 Janë rrënjët në bazë të projektit të tyre. Regjizori Nik Gjonaj, pasardhës i një familje emigrantësh shqiptarë në Detroit, i dashuruar me kinematografinë dhe me trashëgiminë kulturore shqiptare, prej kohësh deshironte të realizonte një film për Skënderbeun. “Gjergj Kastrioti është Shqipëria dhe Shqipëria është Gjergj Kastrioti. Ai është thelbi i asaj që shqiptarët duan: lirinë dhe nderin. Ishim shumë të interesuar të kapnim elementët mitologjikë dhe njerzorë të këtij njeriu legjendar. E njohim si një ushtar të madh, por gjithashtu donim të shihim edhe aspekte të tjera të jetës së tij, për të patur një portret të plotë të mitit dhe të legjendës.” - tregon Gjonaj në lidhje me dokumentarin.

 Ndërsa Nua Gjelaj zbulon mesazhin themelor të dokumentarit të tyre: “Ideja e betejës së humbur kundër një fuqie shtypëse tregon se njerëzit janë të prirur për t'i bërë ballë, sepse është më mirë të kesh një qeveri tënden të keqe sesa një pushtues të huaj të mirë. Dhe kjo është pikërisht mesazhi që mishëron idenë e filmit, pra, që askush nuk mund të imponojë bindjet e tij se si të tjerët duhet të jetojnë. Historia nuk mund të rishkruhet, por të paktën mund të mësojmë nga ajo.”

Gjelaj, është një emigrant i brezit të parë. I lindur në ish-Jugosllavi emigron në SHBA në vitin 1972, si fillim në New York e më pas në Michigan ku aktualisht banon. I diplomuar në Wayne State University po aty përfundon masterin në Histori për periudhën e mesjetës se hershme të Evropës Lindore. Skenarist dhe drejtor artistik i dokumentarit, ishte ai që u dokumentua në arkivat historike duke hulumtuar dokumentet shqiptarë dhe të huaja mbi heroin për të përpiluar skenarin. Së bashku me Katerina Boçin, ishte përgjegjës për hartimin dhe përgatitjen e kostume, helmetave, shpatave, veshjeve dhe sjelljen e karaktereve - një tjetër sfidë e vështirë per tu perballuar.

 Bashkë-prodhuesit duan në të ardhmen ta transformojnë dokumentarin në një film me metrazh të gjatë. Qëllimi i tyre është që të nënshkruajnë një kontratë me një shtëpi të madhe prodhuese kinematografike hollywood-iane për realizimin e filmit. Ndërkohë, janë duke punuar në një projekt të ri: dokumentarin “Illyria” i cili do të merret në mënyrë të veçantë me kulturën dhe historinë ilire nga një perspektivë e re. Ky projekt ka për qëllim që të jetë një dokumentacion i rëndësishem i  kontributit të Ilireve në qytetërimin europjan dhe përëndimorë, përpara rënies së Greqisë së lashtë dhe lindjes së Romës.

Çmimet e marra

Të dyja çmimet prestigjioze të fituara nga “Illyria Entertainment Group” në seksionin e dokumentarëve në dy gara ndërkombëtare, në mesin e mijërave të tjerë, kanë bërë që të dy prodhuesit të shijojnë frytet e punës së tyre. Vepra është vlerësuar si dokumentari më i mirë historik dhe biografik në “The Telly Awards”, duke fituar Çmimin e Argjëntë ndër 18.000 realizimet e tjera; ndërsa në “International Davery Award” fitoi Çmimin e Artë, ndër 15.000 realizime.

Është një film dokumentar që në mënyrë modeste është përpjekur të plotësoje boshllëkun e krijuar në filmografinë shqiptare për figurën e heroit tonë kombëtar, duke ringjallur historinë e popullit shqiptar. Kujtojmë këtu se filmi i parë dhe i vetëm i realizuar mbi figurën e tij kolosale është ai me titull “Luftëtari i Madh Skënderbej” (ang. The Great Warrior Skanderbeg) i vitit 1953 në bashkëpunim me regjizorin sovjetik Sergei Yutkevich , i nderuar edhe në Festivalin e Kanës.

Aktoret dhe paneli i historianëve

Për personazhet e dokumentarit, Gjonaj dhe Gjelaj, kanë zgjedhur një ekip aktorësh të rinj e të talentuar. Anton Gojcaj interpreton rolin e Skënderbeut, Iliriana Sinishtaj atë të bashkëshortes Donika Kastriotit dhe në rolin e murgut shqiptar Marin Barleti eshte Zef Lulgjuraj. Interpretojnë gjithashtu në rolet e tjera dytësore Tom Ivanaj, Mirash Gjelaj, Mario Malotaj, Gjergj Micakaj, Luke Micakaj etj. Xhirimet janë bërë në Michigan, Londër, Vjenë, Shqipëri, Kosovë  dhe Romë.

Ngjarjet historike të periudhës dhe figura e Skënderbeut janë rindërtuar me ndihmën e një paneli historianësh shqiptarë dhe të huaj si Dr David Nicolle - Nottingham University, Dr Musa Ahmeti – Studjes në Arkivat Segrete të Vatikanit, Kenneth Walters - Wayne State University, Jahja Drancolli - Profesor i Historisë në Universitetin e Prishtinës në Kosovë, Dr Isa Blumi - New York University, Prof Kristo Frashëri - Profesor i Historisë në Universitetin e Tiranës, Oliver Schmitt - Universiteti i Vjenës, David Abulafia - Profesor i Historisë së Mesdheut në Universitetin e Kembrixhit.

Analize e shkurtër ilustruese

Forcimi i feudalëve dhe i princave shqiptarë, si rezultat i një proçesi të gjatë dhe të dhimbshëm zhvillimi politiko-social dhe ekonomiko-kulturor që filloi në shekullin e IX –të A.D., solli formimin e principatave feudale në rajone të ndryshme etnike shqiptare. Pozita gjeografike e Shqipërisë, e gjendur midis lindjes bizantine dhe perëndimit katolik, i kishte ndarë shqiptarët kryesisht në dy besime fetare: në veri katoliket dhe në jug të krishterët ortodoksë. Përveç kësaj ndarjeje, për më tepër, feudalët shqiptarë luftonin edhe kundër njëri-tjetrit për të zgjeruar territoret e sundimeve të tyre në kurriz të principatave të tjera më të dobëta.

Situata e principatave shqiptare komplikohet më tej nga ndërhyrjet e Perandorisë Osmane dhe Republikës së Venedikut - që do të rezultojnë shkatërruese për fatin e tyre. Midis qytetërimeve në konflikt të Lindjes dhe të Perëndimit, fillon të përvijohet në horizontin oriental plani i një perandorie universale islamike. Pa mëshirë Perandoria Osmane do të gllabërojë popuj dhe kombe, duke zgjeruar ndërmjet 1300 dhe 1481 A.D., pushtimet e saja nëpërmjet luftrave, aleancave dhe dyndjeve. Kjo edhe në sajë të kolapsit dhe degradimit të sistemit kulturor dhe ushtarak të Perandorisë Bizantine që e kishte humbur tashmë ndikimin e dikurshëm.

Një nga figurat e mëdha që dalloheshin ndër princat e fuqishëm shqiptarë të asaj kohe, ishte Gjon Kastrioti - Princi i Krujës dhe i Matit -, të cilit në 1423 A.D. osmanët do ti marrin peng katër fëmijët. Midis tyre edhe Gjergj Kastrioti Skenderbeun i lindur në 1405 A.D. I grabitur forcërisht nga gjiri i familjes dhe nga atdheu i tij, princi i ri u dërgua në pallatin e Sulltanit ku do te bëhet një ndër mjeshtërit komandantë më të shkëlqyer të kohës së tij. I zhveshur nga emri i tij shqiptar dhe i detyruar të pranojë fene islamike, sulltan Murati II do ti japë Gjergj Kastriotit titullin “Skënderbeu” për nder të Aleksandrit të Madh të Maqedonisë (Emathia), si një tregues i qartë i marrëdhënieve të lashta etno-gjuhësore që lidhte keto dy figura. Emri “Iscander” në gjuhën turke do të thotë  “Aleksandër” dhe  “Bej” do të thotë “Princ”.

Historianët e lashtë na kanë lënë dokumente që dëshmojnë se Aleksandri i Madh ishte i biri i mbretit të Maqedonisë Filipit II-të dhe Olimpias, një princeshë ilire Epiriote e bija e mbretit ilir Neoptoleme I. Si dëshmi të kësaj lidhje të lashte sjellim një ekstrakt domethënës nga korrespondenca e zhvilluar midis Skënderbeut dhe Princit të Tarantos, nga libri “Turqit dhe Historia e Skënderbeut” e shkrimtarit francez Pagnel, të shekullit të XV-të A.D.:

“... Për më tepër, ju ofenduat popullin tonë dhe e krahasuat me “dele Shqiptare” dhe sipas zakonit tuaj mendoni për ne me terma fyes. Siç e treguat dhe vetë me dijet tuaja të mangëta, ju nuk keni ndonjë njohuri mbi racën time. Të paret e mi ishin nga Epiri, nga ku lindi Pirro, forca e të cilit nuk mundi të mposhtej nga përpjekjet e Romakëve. Ky Pirro, të cilin Taranto dhe shumë vende të tjera të Italisë e mbështetën me ushtri. Unë nuk kam nevojë të flasë për Epirotët. Ata janë burra shumë herë më të fortë se tarantinët tuaj, një lloj specie burrash të lagësht që kanë lindur vetëm për peshkim. Nëse ju doni të thoni se Shqipëria është pjesë e Maqedonisë, unë mund të pohojë se shumë nga paraardhësit tanë ishin fisnik që shkuan larg deri në Indi nën komandën e Aleksandrit të Madh duke i mundur të gjithë ata popuj. Nga ata burra rrjedhin këta që ju keni quajtur dele. Por natyra e gjërave nuk ka ndryshuar: Përse burrat tuaj ikin nga sytë këmbët përpara këtyre ‘deleve’?... “

Për të mos folur për përkrenaren që mban simbolin pellazgjik të dhisë Amalthea, që sipas mitit ka  ushqyer me qumësht Zeusin fëmijë, si dhe për inicialet * IN * PE * RA * TO * RE * BT  * (Jhezus Nazarenus * Principi Emathie * Regi Albaniae * Terrori Osmanorum * Regi Epirotarum * Benedictat Te), që do të thotë “Jezusi i Nazaretit bekon Princin e Emathis, Mbret të Shqipërisë, Terrorr i Osmanëve, Mbret i Epirit”. Është e rëndësishme për tu kuptuar se në mesjetë përkatësia etnike “maqedonas” dhe “epiriotë” ishte sinonim me atë “shqiptarë” sipas dijetarëve.
Në fjalën e tij në dokumentar, Prof Jahja Drancolli, thekson faktin se Skënderbeu ishte marrë peng në një moshë të rritur, kur identiteti dhe personaliteti i tij ishin tashmë të formuar mirë, duke nënvizuar se ishin aftësitë e tij strategjiko-ushtarake që u kopjuan më pas nga sistemi ushtarak i Perandorisë dhe jo e kundërta. Ky aspekt del në pah që në fillim të dokumentarit nga Prof David Nicolle i cili shprehet se osmanët kopjuar shumë gjëra nga vendet e pushtuara duke përfshirë edhe veshjet, traditat, kulturën, etj., si edhe strategjitë ushtarake të luftës.

Kjo është një nga arsyet pse makina më e fuqishme politike dhe ushtarake e asaj kohe nuk ishte në gjendje të mposhte shqiptarët, as me forcë, as me sasinë e trupave të dërguara, as me taktikat ushtarake e as me teknologji apo me para. Jo vetëm kaq, por gjatë atyre 25 viteve të rezistencës së armatosur shqiptare, Perandoria Osmane u mposht në mënyrë vendimtare dhe të vazhdueshme, duke treguar se cilësitë intelektuale, politike, ushtarake e sidomos morale dhe civile të shqiptarëve ishin superiore në çdo aspekt në krahasim me përgatitjen standarte të Perandorisë Osmane.

Shoqëria shqiptare në shekullin e XV –të A.D., tashmë zotëronte cilësinë kryesore të një komuniteti për të ndërtuar një Komb dhe një Shtet: vetëdijen se kush ishin, njohjen e rrënjëve të tyre të lashta iliro-pellazgjike dhe si rrjedhojë lidhjen me të kaluarën e tyre. E gjithë kjo ishte rezultat i një proçesi të gjatë që kishte nisur para krijimit të Principatës së Arbërit në shekullin e XIII –të. Në këtë kontekst, synimet e Skënderbeut nuk ishin vetëm ato të krijimit të një Shteti shqiptar në periferi të Perandorisë Osmane, por të shkatërrimit të perandorisë për të formuar Mbretërinë Shqipëtare në Ballkanin Perëndimor, për të ringjallur në këtë mënyre ditët e lavdishme të Pirros - mbret i Epirit, dhe të Justinianit – perandor i Bizantit, pasardhës i të cilëve ishte në kuptimin e plotë të fjalës.

Skënderbeu krijoi Lidhjen e parë Kombëtare Shqiptare në 1444 A.D. në Lezhë, me qëllim bashkimin e të gjitha territoreve shqiptare në një Shtet kombëtar të vetëm, bazuar në trashëgiminë kombëtare etno-gjuhësore që i bashkonte, ndryshe nga vëndet e tjera të Ballkanit që shekuj më vonë gjatë krijimit të shteteve të tyre u bazuar në përkatësinë fetare. Ashtu si e specifikon me të drejtë edhe profesor Kristo Frashëri, shtylla kryesore ku bazohet e gjithë rezistenca shqiptare ishte fakti i padiskutueshëm se shqiptarët ishin të vetëdijshëm se ishin një Komb i mirë-formuar e shumë kohë para mbërritjes së osmanëve në Ballkan. Përndryshe nuk do të kishim qënë në gjendje të përballonim pushtimin osman dhe të pengonim për një kohë të gjatë asimilimin.

Rezistenca e Skënderbeut kishte rezonancë të madhe në Perëndim, atje ku aspironin një hero të madh triumfues në luftën për mbijetesë kundër Perandorisë Osmane. Dhe në fakt, dokumentet e arkivave, gjykimet e bashkëkohësve të tij si Papët e Romës apo familjet mbretërore me të cilët Skënderbeu kishte nënshkruar aleanca, Iluminizmi dhe Humanizmi Europian, historiografia, etj., lënë të kuptosh se ai ishte një nga figurat më të rëndësishme në Evropën Jug-Lindore të kohës së tij.

Ёshtë me rëndësi të madhe për tu kuptuar se shqiptarët me rezistencën e tyre kundër Perandorisë Osmane sakrifikuan vendin e tyre për të shpëtuar qytetërimin perëndimor nga pushtimi turk; shpëtuan po atë qytetërim perëndimor që i braktisi në fatin e tyre tragjik për 400 vjet. Gjergj Kastrioti Skenderbeu ishte me siguri një njeri, por historia qe na ka lënë dhe kemi trasheguar nuk e bëjnë një njeri të thjeshtë e të zakonshëm, por një legjendë të gjallë që do jetojë ndër shekuj. Ai ishte modeli dhe simboli i një kauze të drejtë: liria kundër skllavërisë, arsyeja dhe rregulli politik kundër shtypjes, vlera këto të përvetësuara më pas nga filozofia Iluministe.

Kontributi i tij nuk humbi e nuk vdiq bashkë me të, përkundrazi, u bë burimi kryesor i Rilindjes Shqiptare dhe i përpjekjes sublime për pavarësi. Ai ishte dhe mbetet thelbi i identitetit kombëtar, i trashegimise shpirtërore dhe i vetëdijes bashkëkohore të çdo shqiptari.

Link: http://www.illyriaentertainment.com/projects-warrior-trailer.htm  

(versioni ne gjuhen italiane:  http://www.talentonellastoria.com/Indagine/talento_nella_storia_scanderbeg_02.htm )