“KUR GRUAJA ËSHTË SHEFE” - Një intervistë me Nikola Tesla nga John B. Kennedy.

Perktheu nga anglishtja ne shqip Brunilda Ternova

[Collier's Weekly, 30 janar 1926, Numri i faqes: 17. Portreti i Nikola Teslës në vitin 1915, në moshën pesëdhjetë e nëntë vjeçare]

http://www.tfcbooks.com/tesla/1926-01-30.htm

Jeta e bletës do të jetë jeta e racës sonë, thotë Nikola Tesla, shkencëtar me famë botërore. Një urdhër i ri gjinor po vjen - me femrën si superiore. Ju do të komunikoni menjëherë me pajisje të thjeshta jelek-xhepi. Avionët do të udhëtojnë në qiell, pa pilot, të drejtuar nga radioja. Fuqi të mëdha do të transmetohen në distanca të mëdha pa tela. Tërmetet do të bëhen gjithnjë e më të shpeshta. Zonat e buta do të bëhen të ftohta ose të nxehta. Dhe disa nga këto zhvillime mahnitëse, thotë Tesla, nuk janë edhe aq larg.
Në moshën gjashtëdhjetë e tetë vjeç, Nikola Tesla ulet i qetë në dhomën e tij të punës, duke rishikuar botën që ai ka ndihmuar të ndryshojë, duke parashikuar ndryshime të tjera që duhet të vijnë në hapat e mëtejshëm të racës njerëzore. Ai është një burrë i gjatë, i hollë, asket, i cili vesh rroba të errta dhe e shikon jetën me sy të qëndrueshëm e  vështrim të  thellë. Në mes të luksit ai jeton në varfëri, duke zgjedhur dietën e tij me një saktësi pothuajse ekstreme. Ai abstenon nga të gjitha pijet, përveç ujit dhe qumështit dhe nuk i është dhënë kurrë duhanit që në rininë e hershme. Ai është një inxhinier, një shpikës dhe, mbi këto, si dhe themelore për ta, një filozof.  Pavarësisht fiksimit të tij me zbatimin praktik të asaj që një mendje e talentuar mund të mësojë në libra, ai kurrë nuk e ka hequr shikimin nga drama e jetës.
Kjo botë, e mahnitur shumë herë gjatë shekullit të fundit, do të fërkojë sytë dhe do të ngelë pa frymë përpara mrekullive akoma më të mëdha nga ato që kanë parë  brezat e kaluar. Pesëdhjetë vjet në të ardhmen bota do të ndryshojë më shumë nga e tashmja, njëlloj siç ndryshon bota jonë tani nga bota e pesëdhjetë viteve më parë.
Nikola Tesla erdhi në Amerikë në rininë e hershme dhe gjeniu i tij shpikës gjeti famë të shpejtë. Kur pasuria ishte përmes makinerive të tij revolucionare të transmetimit të energjisë, ai krijoi impiante, fillimisht në Nju Jork, pastaj në Kolorado, më vonë në Long Island, ku eksperimentet e tij të panumërta rezultuan në të gjitha llojet e përparimeve të rëndësishme dhe të vogla në shkencën elektrike. Lord Kelvin tha për të (para se të mbushte dyzet vjeç) se Tesla kishte kontribuar më shumë se çdo njeri tjetër në studimin e energjisë elektrike.
"Që nga fillimi i sistemit wireless," thotë ai, "vura re se ky art i ri i elektricitetit të aplikuar do të ishte më i dobishëm për racën njerëzore se çdo zbulim tjetër shkencor, sepse praktikisht eliminon distancën. Shumica e sëmundjeve nga të cilat njerëzimi vuan janë për shkak të shtrirjes së pamasë të globit tokësor dhe paaftësisë së individëve dhe kombeve për të ardhur në kontakt të ngushtë.
“Sistemi Wireless do të arrijë kontaktin më të ngushtë përmes transmetimit të inteligjencës, transportit të trupave dhe materialeve tona dhe transmetimit të energjisë.
"Kur wireless është aplikuar në mënyrë të përsosur, e gjithë toka do të shndërrohet në një tru të madh, që në fakt do të thotë që, të gjitha gjërat janë grimca të një tërësie reale dhe ritmike. Ne do të jemi në gjendje të komunikojmë me njëri-tjetrin menjëherë, pavarësisht nga distanca. Jo vetëm, por nëpërmjet televizionit dhe telefonisë ne do ta shohim dhe dëgjojmë njëri-tjetrin në mënyrë të përsosur sikur të ishim ballë për ballë, pavarësisht distancave ndërmjetëse prej mijëra miljesh; dhe instrumentet nëpërmjet të cilave ne do të jemi në gjendje ta bëjmë këtë do të jenë jashtëzakonisht të thjeshta në krahasim me telefonin tonë aktual. Një njeri do të jetë në gjendje ta mbajë një në xhepin e tij të jelekut.
"Ne do të jemi në gjendje të dëshmojmë dhe të dëgjojmë ngjarje: inaugurimin e një presidenti, luajtjen e një loje në nivel botëror, shkatërrimet e një tërmeti ose tmerrin e një lufte ashtu sikur të ishim të pranishëm. Kur transmetimi pa tel i energjisë bëhet komercial, transporti dhe transmetimi do të revolucionarizohen. Tashmë filmat janë transmetuar me valë në një distancë të shkurtër. Në të adhmen distanca do të jetë e pakufizuar, dhe me fjalën “në të adhmen” dua të them vetëm pas disa vjetëve. Fotografitë transmetohen përmes telave - ato u telegrafuan me sukses përmes sistemit  tridhjetë vjet më parë. Kur transmetimi i energjisë pa tela të bëhet i përgjithshëm, këto metoda do të jenë po aq të papërpunuara sa lokomotiva me avull në krahasim me trenin elektrik.
Gruaja — e Lirë dhe Mbretërore
Të gjitha hekurudhat do të elektrizohen dhe nëse ka mjaft muze për t'i mbajtur ato, lokomotivat me avull do të jenë antike groteske për pasardhësit tanë.
"Ndoshta aplikimi më i vlefshëm i energjisë pa tel do të jetë lëvizja e makinave fluturuese, të cilat nuk do të mbajnë karburant dhe do të jenë të lira nga çdo kufizim i aeroplanëve dhe aerostatët aktualë. Ne do të udhëtojmë nga Nju Jorku në Evropë brenda disa orësh. Kufijtë ndërkombëtare do të fshihen në masë të madhe dhe do të bëhet një hap i madh drejt bashkimit dhe ekzistencës harmonike të racave të ndryshme që banojnë në glob. Wireless jo vetëm që do të bëjë të mundur furnizimin me energji të rajonit, sado i paarritshëm, por do të jetë efektiv politikisht duke harmonizuar interesat ndërkombëtare; do të krijojë mirëkuptim në vend të dallimeve.
"Sistemet moderne të transmetimit të energjisë do të bëhen të vjetruara. Stacionet kompakte rele, gjysmë ose një e katërta e madhësisë së termocentraleve tona moderne do të jenë baza e funksionimit  në ajër dhe nën det, sepse uji do të ketë humbje të vogla në përcjelljen e energjisë nga wireless."
Zoti Tesla parashikon ndryshime të mëdha në jetën tonë të përditshme. "Aparatet aktuale të marrjes me valë, do të hiqet për makineritë shumë më të thjeshta;  Format statike dhe të gjitha format e ndërhyrjeve do të eliminohen, në mënyrë që transmetuesit dhe marrësit e panumërt të mund të funksionojnë pa ndërhyrje. Është mëse e mundshme që gazeta do të shtypet 'pa tel' në shtëpi gjatë natës. Menaxhimi i brendshëm - problemet e ngrohjes, dritës dhe mekanikës shtëpiake - do të çlirohen nga çdo punë përmes energjisë së dobishme me valë.  
"Unë parashikoj që zhvillimi i makinës fluturuese të tejkalojë atë të automobilave dhe pres që zoti Ford të japë një kontribut të madh në këtë progres. Problemi i parkimit të makinave dhe mobilimi i rrugëve të veçanta për trafik komercial dhe argëtues do të zgjidhet. Kullat e parkimit me breza do të lindin në qytetet tona të mëdha dhe rrugët do të shumëzohen për shkak të nevojës, ose më në fund do të bëhen të panevojshme kur qytetërimi do të zëvendësojë rrotat me përdorimin e krahëve.

Rezervuarët e brendshëm të nxehtësisë në botë, të treguara nga shpërthimet e shpeshta vullkanike, do të shfrytëzohen për qëllime industriale. Në një artikull që shkrova njëzet vjet më parë, përcaktova një proces për përdorim njerëzor të konvertimit të vazhdueshëm të nxehtësisë së marrë nga dielli nëpërmjet atmosferës. Ekspertët kanë nxituar në përfundimin se po përpiqem të realizoj një skemë të lëvizjes së përhershme. Por procesi im është përpunuar me kujdes, është racionale”.
Z. Tesla e konsideron emancipimin e gruas si një nga shenjat më të thella për të ardhmen.
"Është e qartë për çdo vëzhgues të trajnuar," thotë ai, "dhe madje edhe për ata të patrajnuarit sociologjikisht, se një qëndrim i ri ndaj diskriminimit gjinor ka ardhur në botë gjatë shekujve, duke marrë një stimul të papritur pak para dhe pas Luftës Botërore.
"Lufta e femrës drejt barazisë gjinore do të përfundojë në një rend të ri gjinor, me femrën si superiore. Gruaja e sotme, e cila parashikon një fenomen thjesht sipërfaqësor në përparimin e seksit të saj, është një simptomë sipërfaqësore e diçkaje më të thellë dhe më të madhe që fermenton fuqishëm në gjirin e racës.
“Nuk është në imitimin e cekët fizik të burrave që gratë do të pohojnë së pari barazinë e më vonë epërsinë e tyre, por në zgjimin e intelektit të grave. Përmes brezave të panumërt, që nga fillimi, nënshtrimi shoqëror i grave rezultoi në atrofi të pjesshme ose të paktën pezullimin trashëgues të cilësive mendore, të cilat ne tani e dimë se gjinia femërore është e pajisur me jo më pak se burrat.

Mbretëresha është qendra e jetës.
"Por mendja e femrës ka demonstruar një kapacitet për të gjitha arritjet mendore të burrave, dhe ndërsa brezat pasojnë ky kapacitet do të zgjerohet; gruaja mesatare do të jetë po aq e arsimuar sa burri mesatar, dhe më pas e edukuar më mirë, sepse aftësitë e trurit të saj do të stimulohen për një aktivitet që do të jetë edhe më intensiv dhe më i fuqishëm për shkak të pushimit shekullor të imponuar. Gratë do të  shpërfillin të kaluarën dhe do të trondisin qytetërimin me zhvillimin e tyre.
Përvetësimi i fushave të reja të punës nga gratë, marrja graduale nga ana e tyre i udhëheqjes, do të ulë e  më në fund do të zhdukë ndjeshmëritë femërore, do të mbysë instinktin e nënës, në mënyrë që martesa dhe amësia të bëhen të neveritshme dhe qytetërimi njerëzor t'i afrohet gjithnjë e më shumë qytetërimit të përsosur të bletës. Rëndësia e kësaj qëndron në parimin që dominon ekonominë e bletës - sistemi më i organizuar dhe më i koordinuar në mënyrë inteligjente i çdo forme të jetës joracionale të kafshëve - epërsia gjithëpërfshirëse e instinktit të pavdekësisë që e bën hyjninë nëpëmjet amësisë.
Qendra e gjithë jetës së bletëve është mbretëresha. Ajo dominon kosheren, jo nëpërmjet të drejtës trashëgimore, sepse çdo vezë mund të çelet në një mbretëreshë mbretërore, por sepse ajo është barku i kësaj race insektesh.

Vetëm mund të ulemi dhe të pyesim vetveten.
Janë ushtritë e mëdha, të deseksualizuara të punëtorëve, qëllimi i vetëm dhe lumturia në jetë e të cilëve është puna e vështirë. Është përsosmëria e jetës së socializuar, bashkëpunuese ku të gjitha gjërat, përfshirë të rinjtë, janë pronë dhe shqetësim i të gjithëve.
Pastaj janë bletët e virgjëra, bletët princeshë, femrat të cilat zgjidhen nga vezët e mbretëreshës kur çelin dhe ruhen në rast se një mbretëreshë e pafrytshme do të sjellë zhgënjim në kosherë. Dhe ka bletë mashkullore, të pakta në numër, të papastra nga zakoni, të toleruara vetëm sepse janë të nevojshme për t'u çiftuar me mbretëreshën.
Kur të vijë koha që mbretëresha të marrë fluturimin e saj martesor, bletët meshkuj stërviten dhe regjimentohen. Mbretëresha kalon dronët që ruajnë portën e kosheres dhe bletët mashkullore e ndjekin në grup shushurimës. Ajo është më e forta nga të gjithë banorët e kosheres, më e fuqishme se çdo subjekt i saj, mbretëresha fluturon në ajër në një spirale të lartësuar, ndërsa bletët mashkullore e ndjekin.
Disa nga ndjekësit dobësohen dhe dështojnë, largohen nga ndjekja e martesës, por mbretëresha ngrihet gjithnjë e më lart, derisa të arrihet një pikë në eterin e largët, ku mbetet vetëm një nga bletët mashkullore. Sipas ligjit jofleksibil të seleksionimit natyror, ai është më i forti dhe çiftëzohet me mbretëreshën. Në momentin e martesës trupi i tij çahet dhe ai vdes.

Mbretëresha kthehet në zgjua, e mbarsur, duke mbajtur me vete dhjetëra mijëra vezë - një qytet i ardhshëm i bletëve, dhe më pas fillon cikli i riprodhimit, përqendrimi i jetës së vrullshme të kosheres në punën e pandërprerë për lindjen e një  brezi të ri.
Imagjinata lëkundet në perspektivën e analogjisë njerëzore me këtë qytetërim misterioz dhe jashtëzakonisht të përkushtuar të bletës. Por kur marrim parasysh se si instinkti njerëzor për përjetësimin e racës dominon jetën në manifestimet e saj normale, të ekzagjeruara dhe të çoroditura, ka drejtësi ironike në mundësinë që ky instinkt, me përparimin e vazhdueshëm intelektual të grave, të mund të shprehet përfundimisht sipas mënyrës së bee, megjithëse do të duhen shekuj për të thyer zakonet dhe zakonet e popujve që pengojnë rrugën drejt një qytetërimi kaq të thjeshtë dhe të rregulluar shkencërisht.  Ne kemi parë një fillim të kësaj në Shtetet e Bashkuara. Në Wisconsin, sterilizimi i kriminelëve të konfirmuar dhe ekzaminimi i meshkujve para martesës kërkohet me ligj, ndërsa doktrina e eugjenisë tani predikohet me guxim, ku disa dekada më parë mbrojtja e saj ishte një shkelje ligjore.
Të moshuarit kanë ëndërruar ëndrra dhe të rinjtë kanë parë vegime që nga fillimi i kohës. Ne sot mund të ulemi dhe të pyesim veten kur një shkencëtar thotë fjalën e tij.

 

"WHEN WOMAN IS BOSS" - by John B. Kennedy
][Collier's Weekly, January 30th, 1926, Page number(s): 17, Portrait of Nikola Tesla in 1915, at age fifty-nine]

An interview with Nikola Tesla by John B. Kennedy.
The life of the bee will be the life of our race, says Nikola Tesla, world-famed scientist.
A NEW sex order is coming — with the female as superior. You will communicate instantly by simple vest-pocket equipment. Aircraft will travel the skies, unmanned, driven and guided by radio. Enormous power will be transmitted great distances without wires. Earthquakes will become more and more frequent. Temperate zones will turn frigid or torrid. And some of these awe-inspiring developments, says Tesla, are not so very far off.
At sixty-eight years of age Nikola Tesla sits quietly in his study, reviewing the world that he has helped to change, foreseeing other changes that must come in the onward stride of the human race. He is a tall, thin, ascetic man who wears somber clothes and looks out at life with steady, deep-set eyes. In the midst of luxury he lives meagerly, selecting his diet with a precision almost extreme. He abstains from all beverages save water and milk and has never indulged in tobacco since early manhood.

He is an engineer, an inventor and, above these as well as basic to them, a philosopher. And, despite his obsession with the practical application of what a gifted mind may learn in books, he has never removed his gaze from the drama of life.

This world, amazed many times during the last throbbing century, will rub its eyes and stand breathless before greater wonders than even the past few generations have seen; and fifty years from now the world will differ more from the present-day than our world now differs from the world of fifty years ago.

Nikola Tesla came to America in early manhood, and his inventive genius found quick recognition. When fortune was his through his revolutionary power-transmission machines he established plants, first in New York, then Colorado, later on Long Island, where his innumerable experiments resulted in all manner of important and minor advances in electrical science. Lord Kelvin said of him (before he was forty) that he had contributed more than any other man to the study of electricity.

"From the inception of the wireless system," he says, "I saw that this new art of applied electricity would be of greater benefit to the human race than any other scientific discovery, for it virtually eliminates distance. The majority of the ills from which humanity suffers are due to the immense extent of the terrestrial globe and the inability of individuals and nations to come into close contact.

"Wireless will achieve the closer contact through transmission of intelligence, transport of our bodies and materials and conveyance of energy.

"When wireless is perfectly applied the whole earth will be converted into a huge brain, which in fact it is, all things being particles of a real and rhythmic whole. We shall be able to communicate with one another instantly, irrespective of distance. Not only this, but through television and telephony we shall see and hear one another as perfectly as though we were face to face, despite intervening distances of thousands of miles; and the instruments through which we shall be able to do his will be amazingly simple compared with our present telephone. A man will be able to carry one in his vest pocket.

"We shall be able to witness and hear events — the inauguration of a President, the playing of a world series game, the havoc of an earthquake or the terror of a battle — just as though we were present.

"When the wireless transmission of power is made commercial, transport and transmission will be revolutionized. Already motion pictures have been transmitted by wireless over a short distance. Later the distance will be illimitable, and by later I mean only a few years hence. Pictures are transmitted over wires — they were telegraphed successfully through the point system thirty years ago. When wireless transmission of power becomes general, these methods will be as crude as is the steam locomotive compared with the electric train.

Woman — Free and Regal
All railroads will be electrified, and if there are enough museums to hold them the steam locomotives will be grotesque antiques for our immediate posterity.

"Perhaps the most valuable application of wireless energy will be the propulsion of flying machines, which will carry no fuel and will be free from any limitations of the present airplanes and dirigibles. We shall ride from New York to Europe in a few hours. International boundaries will be largely obliterated and a great step will be made toward the unification and harmonious existence of the various races inhabiting the globe. Wireless will not only make possible the supply of energy to region, however inaccessible, but it will be effective politically by harmonizing international interests; it will create understanding instead of differences.

"Modern systems of power transmission will become antiquated. Compact relay stations one half or one quarter the size of our modern power plants will be the basis of operation — in the air and under the sea, for water will effect small loss in conveying energy by wireless."

Mr. Tesla foresees great changes in our daily life. "Present wireless receiving apparatus," says he, "will be scrapped for much simpler machines; static and all forms of interference will be eliminated, so that innumerable transmitters and receivers may be operated without interference. It is more than probable that the household's daily newspaper will be printed 'wirelessly' in the home during the night. Domestic management — the problems of heat, light and household mechanics — will be freed from all labor through beneficent wireless power.

"I foresee the development of the flying machine exceeding that of the automobile, and I expect Mr. Ford to make large contributions toward this progress. The problem of parking automobiles and furnishing separate roads for commercial and pleasure traffic will be solved. Belted parking towers will arise in our large cities, and the roads will be multiplied through sheer necessity, or finally rendered unnecessary when civilization exchanges wheels for wings.

The world's internal reservoirs of heat, indicated by frequent volcanic eruptions, will be tapped for industrial purposes. In an article I wrote twenty years ago I defined a process for continuously converting to human use part of the heat received from the sun by the atmosphere. Experts have jumped to the conclusion that I am attempting to realize a perpetual-motion scheme. But my process has been carefully worked out. It is rational."

Mr. Tesla regards the emergence of woman as one of the most profound portents for the future.

"It is clear to any trained observer," he says, "and even to the sociologically untrained, that a new attitude toward sex discrimination has come over the world through the centuries, receiving an abrupt stimulus just before and after the World War.

"This struggle of the human female toward sex equality will end in a new sex order, with the female as superior. The modern woman, who anticipates in merely superficial phenomena the advancement of her sex, is but a surface symptom of something deeper and more potent fermenting in the bosom of the race.

"It is not in the shallow physical imitation of men that women will assert first their equality and later their superiority, but in the awakening of the intellect of women.

"Through countless generations, from the very beginning, the social subservience of women resulted naturally in the partial atrophy or at least the hereditary suspension of mental qualities which we now know the female sex to be endowed with no less than men.

The Queen is the Center of Life
"But the female mind has demonstrated a capacity for all the mental acquirements and achievements of men, and as generations ensue that capacity will be expanded; the average woman will be as well educated as the average man, and then better educated, for the dormant faculties of her brain will be stimulated to an activity that will be all the more intense and powerful because of centuries of repose. Woman will ignore precedent and startle civilization with their progress.

"The acquisition of new fields of endeavor by women, their gradual usurpation of leadership, will dull and finally dissipate feminine sensibilities, will choke the maternal instinct, so that marriage and motherhood may become abhorrent and human civilization draw closer and closer to the perfect civilization of the bee."

The significance of this lies in the principle dominating the economy of the bee — the most highly organized and intelligently coordinated system of any form of non-rational animal life — the all-governing supremacy of the instinct for immortality which makes divinity out of motherhood.

The center of all bee life is the queen. She dominates the hive, not through hereditary right, for any egg may be hatched into a reigning queen, but because she is the womb of this insect race.

We Can Only Sit and Wonder
There are the vast, desexualized armies of workers whose sole aim and happiness in life is hard work. It is the perfection of communism, of socialized, cooperative life wherein all things, including the young, are the property and concern of all.

Then there are the virgin bees, the princess bees, the females which are selected from the eggs of the queen when they are hatched and preserved in case an unfruitful queen should bring disappointment to the hive. And there are the male bees, few in number, unclean of habit, tolerated only because they are necessary to mate with the queen.

When the time is ripe for the queen to take her nuptial flight the male bees are drilled and regimented. The queen passes the drones which guard the gate of the hive, and the male bees follow her in rustling array. Strongest of all the inhabitants of the hive, more powerful than any of her subjects, the queen launches into the air, spiraling upward and upward, the male bees following.

Some of the pursuers weaken and fail, drop out of the nuptial chase, but the queen wings higher and higher until a point is reached in the far ether where but one of the male bees remains. By the inflexible law of natural selection he is the strongest, and he mates with the queen. At the moment of marriage his body splits asunder and he perishes.

The queen returns to the hive, impregnated, carrying with her tens of thousands of eggs — a future city of bees, and then begins the cycle of reproduction, the concentration of the teeming life of the hive in unceasing work for the birth of a new generation.

Imagination falters at the prospect of human analogy to this mysterious and superbly dedicated civilization of the bee; but when we consider how the human instinct for race perpetuation dominates life in its normal and exaggerated and perverse manifestations, there is ironic justice in the possibility that this instinct, with the continuing intellectual advance of women, may be finally expressed after the manner of the bee, though it will take centuries to break down the habits and customs of peoples that bar the way to such a simply and scientifically ordered civilization.

We have seen a beginning of this in the United States. In Wisconsin the sterilization of confirmed criminals and pre-marriage examination of males is required by law, while the doctrine of eugenics is now boldly preached where a few decades ago its advocacy was a statutory offense.

Old men have dreamed dreams and young men have seen visions from the beginning of time. We of today can only sit and wonder when a scientist has his say.